Vajinismusun nedenleri ve tedavisi

CİNSEL İŞLEV BOZUKLUĞU

Cinsel işlev bozukluğu (CİB) bir kişinin cinsel olarak yanıt verme ya da cinsel haz yaşama yeteneğinde klinik olarak anlamlı bir bozulma ile nitelendirilen heterojen bir bozukluk grubudur. Amerikan Psikiyatri Birliği Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve Sayımsal  Elkitabı, Beşinci Baskı’sında  (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders-Fifth Edition-DSM-5) CİB’leri; erkekler için Geç Boşalma, Sertleşme Bozukluğu, Erkekte Düşük Cinsel İstek Bozukluğu, Erken Boşalma, kadınlar için Kadında Orgazm Bozukluğu, Kadında Cinsel İlgi/Uyarılma Bozukluğu, Genito-Pelvik Ağrı/Penetrasyon Bozukluğu ve her iki cinsiyet için Maddenin/İlacın Yol Açtığı CİB, Tanımlanmış. Diğer Bir CİB, Tanımlanmamış CİB şeklinde gruplandırmaktadır. CİB yaygınlığı, erkekler için %10-52 arasında, kadınlar için %25-63 arasında değişmektedir.3,4 Türkiye’de CİB yaygınlığı erkeklerde %43,3, kadınlarda %48,3 olarak .

CİNSEL İŞLEV BOZUKLUKLARININ ETYOLOJİSİ

Cinsel işlev bozukluklarının hem bedensel (organik), hem de psikolojik nedenleri vardır. Birçok zaman da, psikolojik ve organik nedenler sorunun ortaya çıkmasında birlikte rol oynarlar. Ayrıca, sorun bedensel ya da ilaç kullanımı gibi çeşitli organik nedenlerle ortaya çıksa bile, bir süre sonra psikolojik etkenler de tabloya eklenebilmekte ve durumu daha da içinden çıkılmaz bir hale getirebilmektedir. Cinsel işlev bozukluklarının ortaya çıkmasında ve sürmesinde, genellikle çok sayıda psikososyal ve kültürel etken birlikte rol oynamaktadır. Bunlar, doğuştan getirilen özellikler olabildiği gibi yetişme koşulları, ailenin tutumu, eğitim, yetiştiği alt kültürün cinselliğe bakışı, yaşanılan psikolojik travmalar vb. sonradan edinilen özellikler de olabilir. Erken çocukluk dönemine ait bilinçaltı çatışmalar, çocukluk ve ergenlik dönemine ait psikoseksüel gelişim dönemlerindeki aksaklıklar, yanlış öğrenilmiş cinsel davranışlar, eksik ya da yanlış cinsel bilgi, cinsellikle ilgili yanlış ve abartılı beklentiler, geleneksel ve tutucu yetiştirilme biçimi, utanma, suçluluk ve günahkarlık duyguları, eşler arasındaki uyumsuzluk ve iletişim sorunları evlilik içi çatışmalar, eşin cinsel sorunlarının  olması eşinde ya da kendisinde var olan başta depresyon olmak üzere cinsel yaşamı olumsuz yönde etkileyen çeşitli psikiyatrik sorunlar ya da hastalıklar ve kişinin başta cinsel organlar olmak üzere kendi bedeniyle ilgili olumsuz düşünce ve inançları olarak sıralanabilir.

Kadında Cinsel Uyarılma Bozukluğu

Kadında Cinsel İlgi / Uyarılma Bozukluğu Kadında Cinsel İlgi / Uyarılma Bozukluğu tanısı cinsel ilginin/ uyarılmanın yokluğu ya da belirgin olarak az olması ile karakterizedir. Aşağıdakilerden en az üçü ile gösterilmelidir: cinsel etkinliğe karşı ilgisizlik ya da çok az ilgi gösterme,  cinsel içerikli düşüncelerin ya da düşlemlerin olmaması ya da çok az olması,  cinsel etkinliği başlatmama ya da çok az başlatma, eşinin başlatma girişimlerine karşılık vermeme,  her cinsel karşılaşmada ya da neredeyse her cinsel karşılaşmada (yaklaşık %75-100’ünde) (belirli durumlarda ya da yay- gın ise her durumda), cinsel etkinlik sırasında, cinsel coşku/hoşlanma olmaması ya da çok az olması,  içten ya da dıştan gelen hiçbir cinsel simgeye (örn., yazılı, sözel ya da görsel) karşı cinsel ilgi/uyarılmanın olmaması ya da çok az olması ve  her cinsel karşılaşmada ya da neredeyse her cinsel karşılaşmada (yaklaşık %75-100’ünde) (belirli durumlarda ya da yaygın ise her durumda), cinsel etkinlik sırasında, cinsel organlarda ya da cinsel organların dışında bir duyum olmaması ya da çok az olması.Kadında Cinsel İlgi / Uyarılma Bozukluğu DSMIV’te tanımlanan Azalmış (hipoaktif) Cinsel İstek Bozukluğu ve Kadında Cinsel Uyarılma Bozukluğu’nun bir araya getirilmesi ile oluşturulmuş bir tanıdır ve DSM-5’te yeni tanımlandığı için yaygınlık oranları bilinmemektedir. Fakat DSM-IV tanımına göre kadınlarda cinsel istek ve uyarılma sorunlarının yaygınlık oranları yaş, kültürel durum, belirtilerin süresi ve sıkıntının varlığına göre değişmektedir

Vaginusmus Etyolojisi

Genito-Pelvik Ağrı / Penetrasyon Bozukluğu tanısı  birleşme sırasında vajinaya girme;  vajinaya girme ya da girme girişimleri sırasında vulvovajinada ya da pelviste belirgin ağrı duyma;  vajinaya girme eyleminin gerçekleşeceği beklenirken ya da vajinaya girme sırasında ya da girilmesinden ötürü, vulvo vajinada ya da pelviste ağrı duymayla ilgili olarak belirgin bir korku ya da kaygı duyma;  vajinaya girme girişimi sırasında pelvis tabanı kaslarını çok germe ya da sıkma belirtilerinden birinde (ya da daha çoğunda), sürekli ya da yineleyici güçlük çekmeyi gerektirmektedir.Daha önce DSM-IV’te cinsel ağrı bozukluklarının alt kategorilerinde bugüne kadar ayrı tanılar olarak yer alan Vajinismus ve Disparoni DSM-5’te Genito-Pelvik Ağrı / Penetras- yon Bozukluğu tanısı içine dahil edilmiştir.

Vajinismus kadınlarda tamamlanmamış evliliklerin en yaygın nedenidir. Bu nedenle Vajinismus’u olan kadınların ve eşlerinin tedaviye başvurmaları için temel neden genellikle bir aile kurma ve/veya ilişkiyi koruma isteğidir. Dini tutumlar, baskıcı bir ebeveynin varlığı, olumsuz cinsel tutum, bilgisizlik ve cinsel eğitim eksikliği, Disparoni’nin varlığı ve partnerinde cinsel sorunun varlığı etiyolojide önemlidir. Diğer varsayılmış ancak doğrulanmamış etiyolojik faktörler, işlevsel olmayan çift/evlilik ilişkileri ile cinsel/fiziksel istismar veya travmanın varlığını içerir. Vajinismus’un gelişimi için önerilen kuramsal açıklamalardan biri fobiler ve ağrı için olan korku-kaçınma modelidir. Modelin temel prensibi, vajinal penetrasyonun felaketleştirilmiş yorumunun bir kısır döngüye yol açabileceğidir.

Vajinismus tanısıyla başvuranların büyük çoğunluğunun genç çiftler olduğu görülmektedir. Ama 10 hatta 20 yıl üstündeki evli çiftlerin başvurusu da ülkemizde çok ender görülen bir durum değildir. Başvuran vajinismuslu bayanların evlilik ilişkilerinin genel olarak iyi olduğu, eşlerinin çoğunlukla anlayışlı, bağımlı ve pasif kişilik özelliklerinin bulunduğu görülmektedir. Genel olarak tutucu çevrelerde ya da alt kültürlerde yetişen kişilerde, muhafazakar ailelerde büyüyenlerde daha sık görüldüğü söylenebilir ancak bunların hiçbiri bir kural değildir. Liberal ailelerde ya da çevrelerde yetişenlerde de bu sorun ortaya çıkabilmektedir. Kişinin eğitim düzeyinden, mesleki formasyonundan, entellektüel düzeyinden, arkadaş çevresinden vb. bağımsız bir cinsel işlev bozukluğudur. Neredeyse kural olan tek ölçüt, cinsellikle ilgili tutucu değer yargılarının egemen olduğu bir toplum ve kültür yapısıdır. Başvuru motivasyonlarına bakıldığında, çocuk sahibi olma, ailelerin sorunu çözme ya da çocuk sahibi olma konusundaki baskıları ve eşin ayrılma tehdit ya da girişimlerinin ön sıraları tuttuğu söylenebilir

Vaginusmus Tedavisi

Vaginusmus’un tedavisi temelde psikolojiktir. Vajinismus’un BDT’sinde psiko eğitim, gevşeme, Kegel egzersizleri, duyumlara odaklanma egzersizleri, alıştırma, bilişsel yeniden yapılandırma ve ev ödevleri kullanılan tekniklerdir. Alanyazında Vajinusmus tedavisinde BDT etkili bulunmuştur. Türkiye’de etkililik çalışmaları nadiren yapılmaktadır. BDT grup formatında da olabilmektedir.

Tedavi paketinde  vestibülitis  ve Disparoni’nin istek ve uyarılmayı nasıl etkilediği hakkında eğitim ve bilgi,  çok yönlü bir ağrı görüşüne ilişkin eğitim, )cinsel anatomi hakkında eğitim,  aşamalı kas gevşetme, abdominal nefes alma,  Kegel egzersizleri,  vajinal dilatasyon,  cinsel görüntüye odaklanan dikkat dağıtma teknikleri,  kendi kendine başa etme ifadelerinin provası,  iletişim becerileri eğitimi ve  bilişsel yeniden yapılandırma yer almaktadır.