Duygusal Yeme: Hayal kırıklığı, depresyon, öfke, suçluluk, stres gibi olumsuz psikolojik durumlarda bu olumsuz durumla baş etmeye yönelik ortaya çıkan ve kişinin aç hissetmemesine rağmen yoğun bir şekilde besin alma isteğiyle ortaya çıkmaktadır. Bu yeme biçiminde yüksek kalorili ve sağlıksız şeyleri tüketme eğilimi yüksektir.

Kontrolsüz/ Dışsal Yeme: Bu yeme tutumunda dışsal uyarıcıların etkisi ön plandadır ve yeme davranışında kişi fizyolojik açlık veya tokluk durumundan bağımsız olarak yemeğin görünüşü, kokusu, başkalarının yemeği yiyor olması gibi etkenlerle yemeğe yönelir.  

Kısıtlayıcı Yeme: Kilo kontrolü yapma amacıyla bireyin yediklerini kısıtlamasını içerir. Kısıtlayıcı  yeme tutumuna sahip bireylerin kendilerini yeme konusunda bastırmaları ve engellemeleri sonucu kişi üzerinde aşırı yemeye yönelme de oluşabilmektedir. 

Tüm bunları incelediğimizde çevre, bireyin içinde bulunduğu ruhsal durum, medya, demografik özellikler, genetik özellikler, hormonlar, iştah, kişinin geçmiş yaşantıları, inanışları gibi durumların kişinin yeme tutumunu etkileyen şeyler olduğunu söylememiz mümkündür.

Yeme Bozuklukları

Yalnızca fazla kilolu olan kişilerde değil, ideal vücut ağırlığına sahip olan kişilerde de görülebilen yeme bozuklukları kişinin vücut ağırlığı ve beden algısına ilişkin bozulmaları içerebilir. Yeme davranışının nasıl geliştiğine ve gerçekleştiğine bağlı olarak çeşitli yeme bozuklukları vardır. 

Yeme Bozukluğu Çeşitleri

Anoreksiya Nervoza

Bozukluk kişide boy, kilo, yaş ve cinsiyet açısından ileri seviyede zayıflığa yol açan kilo kaybı, kilo almamak için aşırı bir çaba, kişinin ideal kilosunda ve hatta altında olmasına rağmen şişman olmaktan veya vücut ağırlığının artacak olmasından yoğun endişe duyması, kişinin genel gelişimindeki ideal kilosunda olmayı kabul etmemesi veya sahip olunan bedenle ilgili rahatsızlıklar ile karakterize olarak karşımıza çıkabilir. Bu bozukluğa sahip bireylerde kilo vermelerinin devam ettiği durumlarda dahi vücut ağırlıklarının artmasına ilişkin endişe veya korkularında değişiklik olmadığı görülebilir. Genç kadınlarda görülme sıklığı diğer gruplara göre daha fazladır.  Diğer bireyler genellikle kendine yönelik değeri iş yaşamı, arkadaşlıklar, aile gibi etkenlere göre belirlerken, anoreksiya nervozaya sahip bireyler kendine yönelik değerini bedeni ve kilosuyla ilişkilendirebilir.

Anoreksiya Nervoza Belirtileri

• Yiyecek alımında kısıtlamalar
• Kilo verme amacıyla yoğun fiziksel aktivite artışı
• Kabızlık
• Baş dönmesi
• Psikolojik problemler, duygu durumda bozulmalar gibi
• Kuru bir cilt

Bulimia Nervoza

Bozukluk aşırı miktarda, kendilerini durduramadan, en az haliyle üç ay boyunca  ve haftada iki kez tekrar eden tıkınırcasına yeme atağı ve sonrasında kalori alımını engellemeye yönelik kusma davranışı gösterme, kilo kaybına yönelik takviyeler kullanma, idrar açıcı şeyler kullanma ile kendisini belli eden ciddi bir yeme bozukluğu çeşididir. Tekrarlayan tıkınırcasına yemeden sonra kusma davranışında bulunmayan kişilerde yoğun egzersiz yapmaya yönelme, oruç tutma, sıkı diyetler yapma veya yeme atağı sonrası yemeyi keserek atakları dengelemeye çalışma görülebilir. Bulimia, kişinin vücut ağırlığını kontrol etme istemi, travmatik yaşantılar, genetik veya karşılanmayan psikolojik ihtiyaçlar dolayısıyla ortaya çıkabilir. Kişi kendisinde sahip olduğuna inandığı kusurlarla ilgili kendisine yönelik sert bir tutum sergileyebilir.

Bulimia Nervoza Belirtileri

• Yeme atakları sonrası kalori alımını engelleyici şeyler yapma (kusma, kilo verdirici takviyeler, aşırı egzersiz…)
• Yorgun hissetme
• Kuru cilt
• Sıkı diyet sonrası aşırı yeme
• Ani kilo alıp verme 

Tıkınırcasına Yeme Bozukluğu

Obez veya aşırı kilolu bireylerde sıklıkla görülen bu bozukluk bir bireyin belli bir zaman dilimi içinde yiyeceği şeylerden çok daha fazlasını tüketmesi, daha uzun sürede yenilebilecek bir yemeğin kısa bir süre içinde tüketilmesi ve tekrarlayan şekilde yeme davranışının durdurulamaması gibi durumlarla karakterizedir. Kişi yeme sonrası utanç ve suçluluk hisseder. Bu bozukluğun bulimia nervozadan ayrılan yönü kişinin tıkınırcasına yemek yedikten sonra kilo alımını kontrole yönelik bir şey yapmıyor olmasıdır. Kişi çoğunlukla vücut ağırlığını kontrol etme amacıyla kusma, kilo vermeye yardımcı takviye gıdalar veya yoğun egzersizler yapma gibi durumlarda bulunmaz. 

Tıkınırcasına Yeme Bozukluğu Belirtileri

• Rahatsız hissedecek derecede doymuş hissedene kadar yeme
• Yenilen şeylerin miktarının görülmesinin istenmemesi
• Yalnızken yeme davranışı
• Normale göre çok hızlı yeme
• Aç hissetmemeye rağmen yeme
• Yeme davranışı sonrası utanç ve suçluluk

Yeme bozuklukları doğru bir şekilde tedavi edilmediğinde ciddi problemlere yol açabilen bozukluklardır. Bu sebeple, yeme bozukluğuna sahip olduğunu düşünen bireylerin profesyonel destek alması bozuklukla baş etmede önemli bir yere sahiptir.

Uzm. Klinik Psikolog Özlem Sarıkaya