Zihinsel Esneklik ve Psikolojik Sağlık: Bilişsel Katılığın Stresle İlişkisi
Bilişsel katılık özellikle kaygı bozukluklarında, obsesif kompulsif bozuklukta, travma
sonrası stres tepkilerinde ve depresyonda yaygındır. Çünkü beyin tehdit algısını yüksek
tuttuğunda, düşünceler güvenli ama kısıtlayıcı yollara saplanır. Bu da bireyin yeni duruma
adapte olma becerisini engeller. Son yıllarda yapılan sinirbilim çalışmaları, zihinsel
esnekliğin prefrontal korteks ve striatum arasındaki iletişimle ilişkili olduğunu
göstermiştir.
Esnekliği artırmak için klinikte bilişsel yeniden yapılandırma, maruz bırakma çalışmaları,
dikkat değiştirme egzersizleri, ACT’nin “bilişsel ayrışma” teknikleri ve mindfulness temelli
yaklaşımlar kullanılır. Araştırmalar, özellikle mindfulness pratiklerinin zihinsel esnekliği
artırarak stres sistemini regüle ettiğini ortaya koymuştur. Kısa süreli bile olsa düzenli
farkındalık uygulamaları, bilişsel katılığı azaltır ve kişinin olaylara daha geniş bir
çerçeveden bakabilmesini sağlar.
Zihinsel esneklik, ruh sağlığının koruyucu faktörlerinden biridir; bireyin yaşam zorluklarına
karşı psikolojik dayanıklılığını artırır. Bu nedenle terapi süreçlerinde esnekliği geliştirmek,
belirtileri azaltmanın ötesinde, bireyin yaşam doyumunu sürdürülebilir hâle getirir.
Hazırlayan:
Uzman Psikolog Mustafa Cem Oğuz
