Jeffrey Young tarafından, güçlü ve değiştirilmesi zor, çocukluk ve ergenlik döneminde temeli atılmış olan psikolojik rahatsızlıkların tedavisi amacıyla tasarlanmıştır.
Bilişsel davranışçı teknikleri, Psikodinamikler, kişiler-arası ve yaşantısal teknikleri kesişim kümesine alan, bütünleştirici olmayı amaçlayan teori ve terapi yaklaşımıdır.
Şemalar, yaşamımızın ilk yıllarında ve ergenlik sürecinde gelişen inançlardır. Düşünce, duygu ve davranış kalıplarımızı yönlendirmektedir. Kendimizi ve dünyayı keşfederken kullanmakta olduğumuz temel yapılardır. Şemaların işlevi hayatımızı kolaylaştırmak ve bizlerin belirsizlikten uzak kalmasını sağlama işlevine sahiptir.Ancak geliştirdiğimiz şemalar her zaman bize kolaylık sağlamaz, işimize yaramayabilir, olumsuz ve uyumsuz şemalar geliştirmiş olabiliriz. Şemalar zaman içerisinde değiştirilmesi zor ve koşulsuz kabul edilen yapılar haline gelir.
Yaşantılarımızı barındırdığımız şemalarımıza göre değerlendirir ve karar veririz. Bu durum çoğunlukla bilgilerin çarpıtılması ve bozulmasıyla sonuçlanabilir. Şema terapisi ise bu noktada erken dönem uyum bozucu şemalarımızı konu edinir.
Uyum bozucu şemalar ise çocukluk dönemdeki duygusal ihtiyaçların karşılanmamasından kaynaklanmaktadır. Şema terapinin işlevi uyum bozucu şemalarımızı, başa çıkma yöntemlerimizi, modlarımızı değiştirerek işlevsellik kazandırır.
Şema terapi erken dönem uyum bozucu şemaları 18 farklı şema olarak tanımlamış ve bu şemaları 5 şema alanına ayırmıştır.
I – Ayrılma Ve Dışlanma(Reddedilme) Alanı:
Terk Edilme Şeması
Kuşkuculuk/Kötüye Kullanılma Şeması
Duygusal Yoksunluk Şeması
Kusurluluk/Utanç Şeması
Sosyal İzolasyon (Tecrit Edilme/Yabancılaşma) Şeması
II – Zedelenmiş Özgürlük (Bozulmuş Özerklik Ve İş Yapma Becerisi) Alanı:
Bağımlılık/Yetersizlik Şeması:
Dayanıksızlık Şeması
Yapışıklık (Gelişmemiş Benlik) Şeması:
Başarısızlık Şeması
III- Zedelenmiş/Zayıf Sınırlar Alanı:
Haklılık/Görkemlilik
Yetersiz Özdenetim Şeması
IV – Başkaları Yönelimlilik Alanı:
Boyun Eğicilik/Geri Çekilme Şeması
Kendini Feda Etme Şeması
Onay Arama Şeması
V – Aşırı Duyarlılık Ve Baskılama Alanı:
Karamsarlık Şeması
Duyguları Bastırma/Aşırı Sorumluluk Şeması
Yüksek (Acımasız) Standartlar/Aşırı Eleştirellik Şeması
Cezalandırıcılık (Acımasızlık) Şeması
Şema ile başa çıkma biçimleri:
Olumsuz yaşam deneyimleri ile başa çıkmak amacıyla gerçekleştirdiğimiz davranışlar olarak görmekteyiz. Fakat bu baş etme yöntemleri şemaları daha fazla besler ve derinleştirerek künt inançlar haline getirir.
Şema Teslimi: Şemaları güçlendirecek durumların içerisinde bulunmayı döngüselliği ifade eder.
Şema Kaçınması: Şemanın neden olduğu rahatsızlık verici duygulardan kaçınmak amacıyla düşünsel, duygusal, davranışsal yöntemler sergileriz. Onlardan kaçabiliriz ve uzaklaşırız.
Şema Aşırı Telafisi: Şemanın tersi bir yönde telafiye yönelik davranış sergileriz.
