Obsesif kompulsif bozukluk (okb)
Okb, anksiyete bozukluklarının alt sınıflandırmasında yer alan,kişinin hayatını zorlayıcı ve sınırlayıcı bozuklukların arasındadır.Birçoğumuzun günlük yaşamda karşılaştığı,engel olamadığı kaçınmalar,zorlayıcı davranışlar ve rahatsız edici düşüncelerin iş,okul ve sosyal yaşamda problem yaratıcı duruma gelmesi ve ailemiz ile çevremizdeki diğer insanlardan aldığımız geribildirimler ile birlikte çoğunlukla uzman yardımına ihtiyaç duyarız.Sahip olduğumuz bu düşüncelerin anlamsız ve saçma olduğunu bilmemize rağmen inatçı bir şekilde tekrarlıyorsa,düşüncelerimize engel olamıyor ve kaçınma davranışları gösteriyorsak ve zorlayıcı davranışı yapmadığımızda yoğun endişe hali içerisinde hissediyorsak bu belirtiler bize Okb hakkında ipucu verebilir.
DSM-IV-TR’de yeralan tanı ölçütlerine genel başlıklar halinde bakarsak;
Obsesyonlar ya da kompulsiyonlar vardır
Bu bozukluğun gidişi sırasında bir zaman kişi obsesyon ya da kompulsiyonlarının aşırı ya da anlamsız olduğunu kabul eder.
Not:Bu çocuklar için geçerli değildir.
Obsesyon ya da kompulsiyonlar belirgin bir sıkıntıya neden olur,zamanın boşa harcanmasına yol açar(günde 1 saatten daha uzun zaman alırlar) ya da kişinin olağan günlük işlerini,mesleki (ya da eğitimle ilgili) işlevselliğini ya da olağan toplumsal etkinliklerini ya da ilişkilerini önemli ölçüde bozar.
Başka bir Eksen I bozukluğu varsa,obsesyon ya da kompulsiyonların içeriği bununla sınırlı değildir.(örneğin bir yeme bozukluğu olması durumunda yemek konusu üzerinde düşünüp durma;..)
Bu bozukluk bir maddenin (örn.kötüye kullanılabilen bir ilaç ya da tedavi için kullanılan bir ilaç) ya da genel tıbbi bir durumun doğrudan fizyolojik etkilerine bağlı değildir.
Yukarıda ana başlıklar halinde sunulan kriterlerin alt başlıklarda değerlendirmesi ve uzman gözlem ve bilgileriyle birleşerek tanının konulması süreci tedavinin de gidişatını etkilemektedir.
Günlük hayatta en sık karşımıza çıkan davranışlardan biri temizlik takıntısıdır.Çevremizde belki de çok temiz ve titiz ya da aşırı evhamlı diye nitelendirdiğimiz ev hanımları gibi,bu rahatsızlık verici nitelikteki temizlenme,aklama davranışlarından kurtulamayabilir,birçok kişide bunun doğal bir yaşam olayı izlenimi vermesi de yardım alma oranını azaltabilir.Çevreden mikrop,kan,kir bulaşacağı düşünceleri bizi sürekli dezenfekte etme davranışına yönlendirebilir.Saatlerce el yıkamayla,banyoda ya da diğer temizleme işlemleriyle meşgul olan bireyin harcanan zaman ve yaşadığı sıkıntıyı öncelikle fark ederek sağaltım yoluna girmesi gerekmektedir.
Yakınlarının,sevdiklerinin başına kötü bir şey geleceğini düşünerek kaçındığı davranışlar,kontrolünü kaybederek yapmak istemediği davranışları yapmaktan çekinmesi ve yoğun olarak bu düşüncelere saplanıp kalması dehşet verici durumlara ulaşabilir.
Takıntılı olduğumuz düşünceye yönelik kaygımızı azaltmak için başvurabileceğimiz tekrarlama davranışları özellikle mesleki açıdan olumsuzlukları getirmekle birlikte çevremizdeki insanların da dikkatini çeker hale gelmiştir.Evde,işte,sokakta sürekli kontrol etme duygusu asıl yapmamız gereken görevlerden bizleri uzaklaştırarak hem zaman kaybına hem de enerjinin boşa harcanmasına neden olarak yine günlük işlevselliğimizi kötü yönde etkiler.İhtiyacı olmadığı halde evinde birçok gereksiz eşyayı biriktiren insanlar da yine bu bozukluğun etkisi altında yaşam kalitelerini düşürmüş olacaklardır.
Erkek ve kadınlarda eşit ölçüde görülen bu bozukluk kültür farkı gözetmeksizin çok sayıda insanın yaşam kalitesini düşürmekte ve rahatsız etmesine rağmen kaçınma ve saklama davranışları göstererek yok sayılmaktadır.Diğer anksiyete bozuklukları,depresyon ve yeme bozuklukları da eşlik edebilir.
Obsesif kompulsif bozuklukların nedenleri arasında birkaç etmenin olması sağaltım sürecinde de hem farmakolojik hem de psikoterapik yolların kullanılmasını gerektirmektedir.Bilişsel davranışçı terapi bu bozukluğun sağaltımı aşamasında etkili yöntemler içermektedir.Terapi sürecine aile ve yakınların da dahil olması danışanın süreci daha rahat atlatabilmesi açısından önemli bir yere sahiptir.İlgili uzmandan yardım alınması halinde kişinin takıntılı düşünceleri ve özellikle zorlayıcı davranışları üzerinde çalışılan yöntemle süreç içerisinde sistematik bir şekilde iyilik hali sağlanabilip ve gündelik yaşamı düzene girebilecektir.
Psk.Özlem AKKEL