Dil Gelişiminin Gizli Dinamikleri: Çocuklar Nasıl Bu Kadar Hızlı Öğreniyor?
Doğumdan itibaren bebekler seslere karşı son derece duyarlıdır. İlk aylarda işitme sistemi
neredeyse bir radar gibi çalışır; çevredeki sesleri, tonlamayı, ritmi, vurgu farklarını analiz
eder. Bu dönemde beynin dil bölgeleri adeta yoğun işlenmekte olan bir toprak gibidir.
6. aydan itibaren bebekler heceleme davranışı gösterir: “ba-ba-ba”, “da-da-da” gibi. Bu,
dilin ilk pratik alanıdır. Bir yaş civarında ilk sözcükler ortaya çıkar ve iki yaşta “kelime
patlaması” gerçekleşir. Bu patlama, çocuğun artık dili yalnızca taklit ederek değil, bilişsel
bir anlamlandırma sistemiyle kullanmaya başladığını gösterir.
Dil gelişiminde yetişkinin rolü büyüktür. Çocukla konuşmak, karşılıklı etkileşimde
bulunmak, açıklayıcı dil kullanmak, çocuğun söylediklerini genişletmek (“su” yerine “su
istiyorsun galiba, al bakalım suyun”) gelişimi doğrudan hızlandırır.
Ekran maruziyeti ise tek yönlü bir iletişim olduğu için dil gelişimini aynı düzeyde
desteklemez. Bu nedenle Dünya Sağlık Örgütü 2 yaş altı için ekran önermez.
Dil gelişiminin gecikmesi bazen çevresel, bazen işitsel, bazen nörogelişimsel sebeplerle
olabilir. Gelişim psikolojisi bu süreçte hem değerlendirme hem de erken müdahale
açısından önemli bir yol göstericidir.
Hazırlayan:
Uzman Psikolog Mustafa Cem Oğuz
