ÖZET
Wechsler zeka testleri, güvenilirlik ve geçerlilik açısından dünya çapında kabul görmüş testlerdir. David Wechsler, Stanford-Binet testlerinin yalnızca çocuklar için geçerli olmasına itiraz etmiştir. Böylece yetişkinlere uygulanabilen Wechsler zeka testleri yayınladı. Stanford-Binet testlerinden farklı olarak Wechsler, yetişkinlerden çocuklara kadar bir dizi test geliştirdi. Çocuklar için geliştirilen bu zeka testine Wechsler Çocuklar İçin Zeka Ölçeği (WISC) adı verilmektedir. Zaman içinde gelişen teknoloji, değişen sosyal çevre ve gelişen sağlık hizmetleri sonucunda çocukların zekasındaki gelişmeler nedeniyle bu testler defalarca revize edilmiştir. Revize edilen testler, içinde bulunulan dönemin koşullarına uyarlanmıştır. Bu çalışmada ülkemizde ve dünyada çocukların zihinsel süreçlerini, performanslarını ve zihinsel zekalarını yorumlayan WISC-R ve revize edilmiş WISC-IV zeka testleri yorumlanmıştır. Bu çalışmada WISC-R zeka testinin hangi şartlara ayak uyduramadığı için neden revize süreçlerinden geçtiği ve değiştiği anlatılmaya çalışılmıştır. revizyon sürecinden sonra meydana gelen köklü değişikliklerle ayrıntılı olarak açıklanmaktadır. Son olarak revizyon süreçleri sonrasında bu testlerin güvenilirliğini ve geçerliliğini kanıtlamak için yapılan standardizasyon çalışmalarından bahsedilmiştir.
Anahtar Kelimeler; Çocuklar için Wechsler Zeka Ölçeği (WISC),WISC-IV, revize, standardizasyon
GİRİŞ
1930'larda geliştirilen Stanford Binet zeka testleri birçok kişi tarafından eleştirildiği gibi David Wechsler tarafından da eleştirilmiştir. David Wechsler ve daha birçoklarının temel eleştirisi şuydu: Stanford-Binet testi çocuklar için hazırlandığından dolayı materyaller de çocuklar için yapılmıştı ve yetişkinler için uygun bir test değildi. Bununla ilgili test çalışmalarına başlayan Wechsler, ilk olarak Wechsler-Bellevue Zeka testini yayınladı. Bu test revize edilerek Wechsler-Bellevue Yetişkin Zeka Ölçeği (WAIS) yayınlandı. Ardından, 1949'da Wechsler, Çocuklar için Zeka Ölçeği adı verilen WISC zeka ölçeğini yayınladı. Bu testin temel amacı çocukların bilişsel yeteneklerini değerlendirmektir. 6-16 yaş arası çocuklara uygulanan bu test tekniği, 1974 yılında yapılan standardizasyon çalışması ile WISC-R (revize edilmiş) test tekniğine dönüştürülmüştür. “WISCR'nin bir revizyonu olan WPPSI, okul öncesi için geliştirilmiş önemli bir zeka testidir. çocuklar (2 yıl 6 ay / 7 yıl 3 ay). (Wolfgang Linden,Paul L.Hewitt, 2011).
Son zamanlarda WISC-R, gelişen teknoloji ve değişen sosyal ve çevresel faktörlerin zeka üzerindeki etkisi nedeniyle 2003 yılında validasyon ve standardizasyon ile tekrar revize edilmiş ve WISC-IV olarak adlandırılmıştır. .
NEDEN WISC-R KULLANIYORUZ?
Bu testlerin içerikleri farklı olsa da hepsi 2 ana başlık altında toplanmıştır. Buna sözlü ve performans grubu denir. Her iki grupta da 5 ana test ve 6 alt test bulunmaktadır. Bu alt testlerden biri bozulursa ilgili grup için yerine koyma testi uygulanır. Bu gruplarda yer alan alt testler çocuğun bilişsel performansını en iyi şekilde belirlemek için kullanılır. Puanlama yöntemi, bu alt testlerin ölçeklenmesi ile ilgilidir. WISC-R zeka testi bireysel olarak uygulanmaktadır. Genellikle 1-1,5 saat süren test çocuktan çocuğa farklılık göstermektedir. Ayrıca WISC-R testi çocuğun akranları arasındaki durumunu görebilmemiz açısından büyük önem taşımaktadır.
Dünyada yaygın olarak kullanılan ve geçerliliği olan bu testler ile çocuğun beyin yapısının ana kaynaklarını, üstünlüklerini ve hatta davranış problemlerini, dikkat ve koordinasyon eksikliklerini anlayabiliyoruz.
Genellikle çocuk okula başlamadan önce veya okul çağında yapılması önerilen bu test, çocukta herhangi bir zeka geriliği, öğrenme güçlüğü, disleksi ve disgrafi olup olmadığı hakkında bilgi verir. Ve bu test her çocuk için güvenilir sonuçlar veriyor mu? WISC-R bunu kanıtlamak için özel çocuklar üzerinde sonucun güvenilirliğini de kanıtlamıştır. Bunun için konuşamayan (dilsiz) veya sağır olan çocuklara da WISC-R testi uygulandı. Sonuçlar, herhangi bir dil becerisi olmayan çocukların, dil becerileri olmasa bile güvenilir sonuçlara sahip olduğunu göstermiştir. Buna göre bu testin uygulanması ile çocuğun eğitim hayatında karşılaşabileceği güçlükleri öngörebilir ve eğitimin kalitesine doğru yön verebiliriz. WISC-R testi, üstün zekalı, orta zekalı veya zihinsel engelli çocukları tespit etmede uzun yıllardır önemli bir rol oynamıştır. Ancak zamanla teknoloji, eğitim koşullarının iyileşmesi, beslenme ve sağlık alanındaki gelişmeler gibi etkenler nedeniyle test değişmek zorunda kalmıştır. "Buna Flynn etkisi deniyor." (Sait Uluç, Burcu Korkmaz & Özge Şahin, 2014). Değişen bu faktörler nedeniyle testlerin güvenilirliği de sarsılmıştır. Ayrıca çocukların yıllar içinde değişen bilişsel düzeyleri ve becerileri dikkate alınarak WISC-R revize edilmiş ve WISC-IV olarak yeniden adlandırılmıştır. WISC-R revize edilirken, kültürel farklılıklar ve belirsiz koşullar nedeniyle testteki bazı maddeler kaldırıldı. Bu şekilde test daha güvenilir hale getirilmeye çalışılmıştır. Bu güvenirlik sağlanırken WISC-R testinde çocuğun yaşı, cinsiyeti, coğrafi konumu, ırkı, aile reisinin mesleği gibi farklılık gösterebilecek faktörler dikkate alınmıştır.
WISC-R VE WISC-IV ARASINDAKİ FARKLAR
Bu revizyon uygulanırken önceki revizyonlara göre daha radikal değişikliklere gidilmiştir. "Bu değişiklikleri testin norm grubundaki değişiklikler, testin yapısındaki değişiklikler ve test yorumlamasındaki değişiklikler olmak üzere üç ana grupta inceleyebiliriz." (Alper, 2018) . Bu değişiklikler nedeniyle revize edilmiş WISC-IV ve WISC-R arasında farklılıklar oluşmuştur.
Bu farklılıkları açıklayacak olursak; WISC-R ve WISC-IV arasındaki en önemli fark yaş farkıdır. 6 yaş 0 ay ile 16 yaş 0 ay arasındaki çocuklara WISC-R testi uygulandı. Ancak WISC-IV'te bu yaş aralığı genişletilerek 6 yıl 0 ay ve 16 yıl 11 ay olarak değiştirilmiştir.
Diğer bir değişiklik ise WISC-R zeka testinde sayısı 12 olan alt testin WISC-IV zeka testinde 15'e çıkmasıdır. Eklenen bu test ile malzemelerin daha uygulama dostu olduğunu görüyoruz.
Bu revize ile WISC-R zeka testinde; “labirent, parça birleştirme ve görüntü düzenleme alt testleri pilden kaldırıldı.” (Alper, 2018) . Bu alt testlerin kaldırılmasının nedeni diğer zeka puanları ile ilişkilerinin zayıf olmasıdır. Ayrıca bunlar uzun zaman alan ve uygulanırken ek malzeme gerektiren faaliyetlerdir. Bunun yerine, testte başka bir yapısal değişikliğe neden olan 6 yeni alt test eklendi. Bunlar; resim kavramları, arama simgesi, akıl yürütme, kare çizme, kelime bulma ve harf ve sayı dizileridir.
Diğer bir değişiklik de testlerin revizyon zamanıdır. WISC-R 30 yılda bir revize edilir. Ancak WISC-IV, değişen şartlara ve standartlara uyum sağlamak için her 10 yılda bir revize edilecektir.
WISC-R ve WISC-IV'ü birbirinden ayıran bir diğer fark ise mental küme performansıdır. WISC-R zeka testinde sözel zeka puanı ve performans zeka puanı ile zeka puanına ulaşılmıştır. Ancak WISC-IV'te ölçeğin tamamının zeka puanı ile birlikte "sözel anlama, algısal muhakeme, işleyen bellek ve işlem hızı küme becerileri" (Alper, 2018) ile zeka puanına ulaşılmaktadır.
“WISC-IV zeka testinin tüm alt testlerine madde zorluğu düşük, madde zorluğu yüksek yeni maddeler eklendi.” (Uluç ve diğerleri,2011). Bunun en önemli sebebi ise WISC-R zeka testinde yaşanan tavan ve taban etkisi probleminin önüne geçmektir.
Son olarak WISC-R zeka testinde ana testte yer alan aritmetik ve genel bilgi alt testleri, WISC-IV zeka testinde yedek testlere dahil edilmiştir. Bunun temel amacı, çocuğun zeka becerilerini akademik başarıları ile ayırt etmektir.
WISC-R VE WISC-IV STANDARDİZASYON ÇALIŞMALARI
Peki tüm bu önemli değişikliklere rağmen bu testin güvenilir veya geçerli olup olmadığını nasıl anlarız? Wechsler'in zeka testleri her revizyon aşamasından sonra standardizasyon çalışmalarına tabi tutulur. Örneğin WISC-R zeka testinin Türkiye'de olması için Türkçe uyarlaması ve 1984 yılında Türkiye'deki standardizasyon çalışmaları Savaşır ve Şahin tarafından yapılmıştır. (Özlem Mısırlı Taşdemir,Cevriye Ergül, 2015). WISC-R için yapılan bu standardizasyon çalışmasında ilk olarak "6-16 yaş arası 1639 kişi örneklem olarak alınmıştır" (Özlem Mısırlı Taşdemir,Cevriye Ergül, 2015). “Çalışmada dört aylık yaş gruplarına ayrılan gruplarda her bir alt test için standart puanlar elde edildi. Savaşır ve Şahin (1998) tarafından yapılan güvenirlik çalışmasında "yarım test" yöntemiyle elde edilen güvenirlik katsayıları sözel alan için .98, performans alanı için .96 ve genel zeka bölümü için .98 olarak bulunmuştur. ” (Özlem Mısırlı Taşdemir,Cevriye Ergül, 2015). Tüm bu standardizasyon çalışmalarının sonunda Türk Psikologlar Derneği (TPD) 1995 yılında WISC-R zeka testini kullanıma sunmuştur. (Korkmaz ve ark.,2014). Paragrafın başında da belirttiğimiz gibi Wechsler zeka testlerinin güvenilirliğini ve geçerliliğini kanıtlamak için her revizyondan sonra standardizasyon çalışması yapılmaktadır. Bu çalışmalarda ne kadar çok örneklem varsa, testin güvenilirliğini ve geçerliliğini kanıtlamak o kadar kolay olur. Revize edilen WISC-R zeka testi, WISC-IV zeka testine dönüştürülürken, 3 ülkede yapılan standardizasyon çalışmalarında en yüksek temsiliyet elde edildi. 2003 yılında normları kabul edilen bu zeka testinin standardizasyon çalışmalarında; Türkiye'de 2225, İngiltere'de 780 ve Amerika'da 2200 kişi ile testin standardizasyonu sağlandı. Ülkemizde yapılan standardizasyon çalışmasında “norm grubunda yer alan her yaş dilimi için yedi coğrafi bölge ülke nüfusuna, cinsiyete (kız-erkek) ve sosyoekonomik düzeye (düşük-orta-yüksek) oranı ile eşit olarak temsil edilmektedir. )" (Uluç vd.,2011). Tüm bu geçerlilik ve güvenilirlik çalışmalarının ardından WISC-IV zeka testinin "ticari ve bilimsel telif hakları 2008 yılında Türk Psikologlar Derneği tarafından alınmış ve 2013 yılında ulusal norm ve standardizasyon çalışmaları tamamlanarak Türkiye'de yaygın kullanıma hazır hale getirilmiştir."(TPD), 2018)
