Travma sonrası büyüme nedir?
Travma sonrası büyüme, travmatik olaylardan sonra bireyin hayatı daha derinlemesine anlamlandırması, içsel bir yolculuğa başlaması ve kendisini psikolojik olarak geliştirmesi sürecidir. Bu büyüme sürecinde birey ,kendini daha güçlü hissedebilir, hayata daha fazla anlam yükleyebilir, ilişkilerinde derinleşme yaşayabilir, yeni fırsatlar keşfedebilir, daha fazla manevi veya ruhsal gelişim gösterebilir.
Travma sonrası büyüme, bireyin travmatik olaydan hemen sonra değil, genellikle olayın üzerinden belli bir süre geçtikten sonra ortaya çıkar. Kişi, travma sonrası yaşadığı acıyı anlamlandırmaya çalışırken, içsel bir dönüşüm sürecine girer.
Travma sonrası büyümeyi etkileyen faktörler
Travma sonrası büyüme her bireyde aynı şekilde ve aynı hızda gerçekleşmez. Bu süreci etkileyen birçok faktör vardır:
1. Kişilik Özellikleri: Bazı kişilik özellikleri, bireyin travmatik olaylardan sonra büyüme göstermesine yardımcı olabilir. Örneğin, açık fikirli ve kendini geliştirmeye yatkın bireyler, daha büyük çerçeveden bakabilen yaşadıkları travmaları anlamlandırma ve ders çıkarma konusunda daha başarılı olabilir.
2. Sosyal Destek: Yakın çevrenin verdiği destek, travma sonrası büyüme sürecinde kritik bir rol oynar. Aile, arkadaşlar veya terapist gibi destekleyici kişiler, bireyin duygularını paylaşmasına ve olayları daha sağlıklı bir şekilde işlemesine yardımcı olabilir.
3. Anlam Arayışı: Travma sonrası büyüme, bireyin yaşadığı acıyı anlamlandırmasıyla yakından ilişkilidir. “Bu olay bana ne öğretti?” veya “Bu deneyim beni nasıl değiştirdi?” gibi sorular, büyüme sürecinin başlamasına katkı sağlayabilir.
4. Önceki Hayat Deneyimleri: Daha önce zorluklarla başa çıkmış ve bu süreçlerden ders çıkarmış bireyler, yeni travmalarla karşılaştıklarında daha dirençli olabilirler. Önceki deneyimler, bireyin travmatik olaylara karşı geliştirdiği başa çıkma stratejilerini de etkileyebilir.
Travma sonrası büyümenin ruh sağlığı üzerindeki etkileri
Travma sonrası büyüme, bireyin ruh sağlığını olumlu yönde etkileyebilir. Bu süreç, özellikle depresyon, kaygı bozukluğu ve travma sonrası stres bozukluğu (TSSB) gibi psikolojik rahatsızlıklarla mücadelede destekleyici olabilir.
Birey travmadan sonra güçlenme sürecine girdiğinde:
• Kendine güveni artar,
• Daha dirençli bir hale gelir,
• Olaylara çok yönlü ve sonuç odaklı bakabilir,
• Olaylara deneyim gözüyle bakabilir ,
• Stresle başa çıkma becerileri gelişir,
• Geleceğe dair umut duygusu güçlenir.
Ancak, travma sonrası büyüme her zaman tam anlamıyla pozitif bir süreç değildir. Birey, bu büyümeyi yaşarken hala kaygı, üzüntü veya stres gibi duygular hissedebilir. Hiçbir zaman geçmeyeceğini düşünebilir.. Bu sürecin inişli çıkışlı olduğunu kabul etmek gerekir . Önemli olan, bu duygularla sağlıklı bir şekilde başa çıkmayı öğrenmektir.
Travma Sonrası Büyüme Yaşamayan Bireylerin Yapabilecekleri:
Bazı bireyler, travmatik bir deneyimden sonra büyüme ve gelişme göstermekte zorlanabilir. Bu durum, yaşanan travmanın ciddiyeti, kişisel özellikler, sosyal destek eksikliği veya çeşitli psikolojik engeller nedeniyle olabilir. Travma sonrası büyüme, her bireyde kendiliğinden gerçekleşmeyebilir ve bu sürecin yaşanamaması, kişinin eksik veya yetersiz olduğu anlamına gelmez. Aslında, travma sonrası büyüme bir süreçtir ve herkesin bu süreci farklı bir hızda deneyimlemesi doğaldır. Travma sonrası büyüme, her birey için doğal bir süreç olmayabilir, ancak bu, travmanın kalıcı bir etkisi olduğu anlamına gelmez. İyileşme süreci zaman alabilir ve profesyonel rehberlikle bu süreç hızlandırılabilir.
Bunun bir süreç olduğunu hemen üstesinden gelmenin zor olduğunu kabullenip duygusal ağırlığına izin vermeli. Kendini ve duygularını kabul etmek büyüme sürecinin ilk adımıdır. TSB bir gecede gerçekleşmez. Bu yüzde sabırla ve anlayışla ilerlemek iyileşme önüşme sürecine olan inancı ve umudu arttırabilir. Sosyal destek yalnız hissetmeyi engelleyebilir. Bu nedenle aile üyeleri , güvenebilecekleei arkadaşlar vb. Kişilerle bağlantıda olmak faydalı olabilir. Ek olarak bu dönemde kendi güçlü yanlarına odaklanmak keşfetmek, kendini tanımak, kendisini mutlu eden aktiviteleri, durumları anlamak kişinin kendisi üzerimde önemli bir keşifi olabilir.
Sonuç
Travma, bireyin hayatında derin yaralar açabilir; ancak bu yaralar bazen bireyin daha güçlü ve bilinçli hale gelmesine de neden olabilir. Travma sonrası büyüme, yaşanan acının tamamen ortadan kalkmasını sağlamaz, ancak bireyin bu acıyı anlamlandırarak hayatına devam etmesine yardımcı olabilir.Her bireyin travmaya verdiği tepki farklıdır. Kimi insanlar daha hızlı büyüme gösterirken, kimileri için bu süreç daha uzun sürebilir. Önemli olan, bireyin kendisine karşı sabırlı olması, destek alması ve bu sürecin zamanla gelişeceğini kabul etmesidir.Travma sonrası büyüme, insanın en zor anlarında bile içsel gücünü keşfetmesini sağlayan bir süreçtir. Zorluklardan güçlenerek çıkmak mümkündür ve bu süreçte birey, kendisini ve hayatı daha derinlemesine anlamaya başlayabilir.
Psk.dan. H.Narin FİDAN
Uzman psk. Mustafa CEMOĞUZ
