Toksik İlişkilerin Psikolojik Dinamikleri ve Çıkış Yolları

 Toksik İlişkilerin Temel Özellikleri

- **Manipülasyon:** Karşı tarafın isteklerine boyun eğilmesi için suçluluk, tehdit ya da duygusal baskı yöntemlerinin kullanılması.
- **Gaslighting:** Kişinin gerçeklik algısının sorgulatılması, “abartıyorsun”, “bunu sen uydurdun” gibi ifadelerle kişinin kendinden şüphe duymasının sağlanması.
- **Aşağılama ve küçümseme:** Sürekli eleştirme, karşılaştırma ve kişinin değerini küçültme davranışları.
- **Duygusal ihmal veya istismar:** Sevgiyle cezalandırma, görmezden gelme, duygusal mesafe kurma.

Bu ilişkilerde kişi genellikle suçluluk, değersizlik, çaresizlik gibi yoğun duygular yaşar ancak bu ilişki biçiminden kopmakta zorlanır.

Psikodinamik Perspektiften Toksik İlişki Bağı

Psikodinamik kuram, bireyin ilişkilerdeki tekrar eden kalıplarını çocukluk deneyimleriyle ilişkilendirir. Çocuklukta sevgi koşullu verilmişse ya da birey sık sık eleştirilmişse, bu deneyimleri yetişkinlikte de yeniden yaşamak için toksik ilişkilere yönelme eğilimi olabilir. Bu ilişkiler, kişinin “tanıdık acıyı” yaşaması için bilinçdışı bir çekim yaratır.

Bazı bireyler, toksik partnerde ebeveyn figürünü yeniden yaratır ve bu ilişkide kendini onarmaya çalışır. Ancak bu döngü çoğunlukla yeni travmalar yaratır.

 Toksik İlişkiden Neden Ayrılamıyoruz?

- **Bağımlılık:** Yoğun sevgi-suçluluk döngüsü bağımlılık yaratır.
- **Korku:** Yalnız kalma korkusu, ekonomik ya da sosyal kaygılar.
- **Umut:** Karşı tarafın değişeceğine dair inanç.
- **Özdeğer Problemi:** Kişinin kendini daha iyisini hak etmeyen biri olarak görmesi.

Bu unsurlar, bireyin toksik ilişkide kalmasını sağlayan içsel ve dışsal tuzaklardır.

 Çıkış Yolları

1. **Farkındalık geliştirme:** İlişkide neyin sağlıksız olduğunu tanımlamak ilk adımdır.
2. **Sınır koyma:** Sağlıklı sınırlar, duygusal istismarın önüne geçer.
3. **Profesyonel destek alma:** Terapi süreci, bağımlı ilişki döngüsünden çıkışta çok etkilidir.
4. **Kendilik değeri çalışmaları:** Kişinin kendine saygısını artıracak içsel ve dışsal kaynakları güçlendirmek gerekir.
5. **Destek ağı oluşturma:** Güvenilen arkadaşlar, aile üyeleri ile paylaşım, yalnız olmadığını hissettirir.

 Terapi Sürecinde Toksik İlişkiler

Terapi, bireyin toksik ilişkiyi fark etmesini ve çıkış yolları geliştirmesini sağlar. Bilişsel davranışçı yaklaşımlar, kişinin inanç sistemini sorgularken; psikodinamik yaklaşımlar, geçmişle kurduğu ilişkiyi anlamasına destek olur. Şema terapi ve bağlanma kuramı da toksik ilişkilerin temelinde yatan yapıları anlamada etkili araçlardır.

Sonuç

Toksik ilişkilerden çıkmak zor ama mümkündür. En önemli adım, bu ilişkinin sağlıksız olduğunun farkına varmaktır. Kendi duygusal ihtiyaçlarını tanıyan, sınırlarını bilen ve kendine değer veren bireyler, sağlıklı ilişkiler kurma kapasitesine sahiptir. İyileşme, çoğu zaman bu ilişkiden çıktıktan sonra başlar.



Uzman Psikolog Mustafa Cem Oğuz