Obsesif kompulsif bozukluk

 

Obsesyon

Kimi zaman zorla ve istenmeden geliyor gibi yaşanan, çoğu kişide belirgin bir kaygı ya da sıkıntıya neden olan yineleyici ve sürekli düşünceler, itkiler ya da imgeler.

Kişi, bu düşüncelere, itkilere ya da imgelere aldırmamaya ya da bunları başka bir düşünce ya da eylemle yüksüzleştirme girişiminde bulunur ve bir mücadele söz konusudur.

Kompulsiyon

Kişinin takıntısına tepki olarak ya da katı bir biçimde uyulması gereken kurallara göre yapmaya zorlanmış gibi hissettiği yinelemeli davranışlar(örn. El yıkama) ya da zihinsel eylemler(örn. Dinsel değeri olan sözler söyleme)

Bu davranışlar ya da zihinsel eylemler, yaşanan kaygı, sıkıntıdan korunma, bunları azaltma; korkulan bir olay veya durumdan sakınma amacıyla yapılır, ancak bu davranışlar ya da zihinsel eylemler, yüksüzleştireceği, korunulacağı tasarlanan durumlarla gerçekçi bir biçimde ilişkili değildir ya da açıkça aşırı bir düzeydedir

OBSESYONLAR

Kirlenme-bulaşma (paraya dokunarak kirlenme),

Şüphe-kontrol duyma (kapıyı kapatıp kapatmadığı konusunda şüpheye düşme, araba sürerken birine çarpıp çarpmadığı konusunda şüpheye düşme),

Saldırgan ya da korkutucu dürtüler (kendine veya çocuğuna zarar verme düşüncesi)

Zarar verme obsesyonu olan kişiler bıçak makas gibi sivri nesnelerden, sevdikleri kişilerle yalnız kalmaktan kaçınırlar.

Bazı hastalar ise daha çok kendisine zarar vermekten korkarlar. Bu tür obsesyonlar, arabaların önüne atlama, kendini pencereden aşağı atma düşünceleri şeklinde ortaya çıkabilir.

Cinsel imajlar (tekrarlayan pornografik imajlar)

Suçluluk hissi

Simetri-düzen

Dini (Allah’a küfür etme)

Günahkarlık

KOMPULSİYONLAR

Açık ya da kapalı tekrarlayan davranışlardır.

Açık zorlantılar, el yıkama, kontrol etme, nesneleri düzeltme ya da sıralama gibi davranışlardan oluşurlar.

Kapalı zorlantılar ise dua etme, sayma, kelime tekrarlama gibi zihinsel eylemlerden oluşur

Bu eylemlerin amacı kaygının ya da stresin etkisini yok etmek ya da azaltmaktır.

Bilişsel bir perspektiften, bu zorlantılar korkulan olayların oluşmasını önlemeye ya da onları nötralize etmeye yarar.

Bazı durumlarda, kişiler kendilerine has kurallar ile belli eylemleri yaparlar, çoğunlukla da bunları neden yaptıklarını bilmezler

Temizlik

Böyle bir durumda kişi kendini,eşyalarını ya da çevresini kirli ve pis hiseetmesinin üstesinden gelmeye çalışmaktadır

Kontol , Sıklıkla güvenliği sağlamakla ilişki olarak ortaya çıkar

Düzenleme , Sıklıkla genel bir rahatsızlık duygusunu hafifletmek üzere yapılır

Tekrarlama

Sayma

Dokunma

Biriktirme

OKB bulguları cinsiyet açısından değerlendirildiğinde;

Kirlilik obsesyonları ve temizlik kompulsiyonu kadınlarda;

Saldırganlık, cinsellik, düzenlilik, simetri obsesyonları ve kontrol kompulsiyonun erkeklerde daha fazla görüldüğü saptanmıştır

TEDAVİ

OKB hastasının değerlendirilmesine kompulsiyonlardan başlamak yararlı olur.

Görünen davranışın anlatılması hem daha kolaydır, hem gözlem olanağı verir, hem de daha özel ve içsel yaşantılanan obsesyonları deşmek başlangıçta hastanın kaygısını artırabilir.

Hastadan kompulsiyonlarıyla ilgili gündelik kayıt tutması istenirken, baskıcı olmamaları ve beklentilerini gerçekçi düzeyde tutmaları için hasta yakınları bilgilendirilmelidir.

OKB tedavisinde temel amaç, hastanın hastalık ve tedavi hakkında bilgilendirilmesi ve hastalığı hakkındaki bilişsel çarpıtmalarının ele alınmasıdır (örneğin; ellerimi yıkamazsam hastalık kapıp öleceğim, bu düşünceleri aklımdan atamazsam delireceğim gibi…).

Tedavi ilkesinin ‘hastalığı kontrol etmek’ olduğu ve temelde izlenecek yolun ‘hastalığın tehditlerine aldırmayıp tedbir almamak’ olduğu hastaya anlatılır.

Obsesyonlar ‘takıntı’, kompulsiyonlar ‘tedbir’ olarak kavramlaştırılır.