Rahim kasılamalrının başlaması ile rahim ağzının açılması sonucu fetüs ve eklerinin genital yolu takip ederk vajinal yolla doğması sürecidir. 3 evrede gerçekleşir.
AÇILMA EVRESİ: rahim ağzı 3-4cm boyunda kapalı tüp benzeri yapıdır. Rahim ağzının bu kapalı pozisyonundan 10 cm kadar genişlemesine kadar geçen süreçtir. Gizli ve aktif faz olmak üzere 2 dönemden oluşur.
LATENT FAZ : düzensiz rahim ağrılarının olduğu, rahim ağzının yavaşça yumşadığı ve 2-3 cm açıklığıa kadar açıldığı dönemdir. Birçok hastada kasılmalar belli belirsizdir, zamanla daha kısa aralıklarla gelmeye ve 1 dakikadan uzun sürmeye başlar. Genellikle bu dönemin sonunda rahim ağzında bulunan mukus tıkacı atılır – kanlı-sümüksü nişan olarak adlandırılan akıntı oluşur. Latent faz uzunluğu birkaç gün ile birkaç saat arasında değişebilir.Bu nedenle bebek hareketlerinde azalma ve ek risk faktörü yoksa anne adayının bu dönemi evde rahatlatıcı ve gevşetici aktiviteler yaparak geçirmesini tavisye ederiz . Ilık duş almak, ayakta gezmek, bel ve sırt masajı gebenin rahatlamasına yardımcı olabilir. 10 dakikada 2-3 kez, düzenli ağrılar başladığında hastaneye başvurulmalı.
AKTİF FAZ: düzenli, ağrılı rahim kasılmalarının başladığı, rahim ağzının açıldığı dönemdir .Ortalama 6-8 saat kadar sürer. Daha önce doğum yapmış hastalarda daha kısa, ilk doğum yapacaklarda 14-16 saat kadar uzayabilmektedir. Ağrılar giderek daha şiddetli olmakta ve uzun sürmektedir, bebeğin baş basısı nedeniyle şiddetli bel ağrısı ile birlikte ve ıkınma hissi yaratbilir. Bu dönemde rahim ağzının açılma hızı ortalama saatte 1 cm’ dir. Bebeğin durumunu değerlendirmek açısından fetal kalp hızı monitorizasyonu belli aralıklarla yapılmalı. Su kesesi kendiliğinden veya doktorunuz tarafından , doğumu hızlandırmak ve amnion sıvısının mekoniyumla boyalı olup olmadığını değerlendirmek açısından açılabilir. Ağrıyı azaltmak amacı ile epidural anestezi veya güçlü ağrı kesiciler bu dönmede uygulanabilir. Kasılmalar arasında yürümek, plates topu üzerinde zıplamak, pozisyon değiştirmek, su havuzuna girmek, duş almak gibi yöntemlerle ağrı kontrol altına alınabilir. Bu dönemin sonunda bebeğin başı vajina girişine doğru inmeye başlar ve gebe kasılmalar esnasında ıkındırtılır.
DOĞUM EVRESİ: rahim ağzının 10 cm kadar açılmasından bebeğin doğumuna kadar geçen evredir. Annenin aktif ıkınmaları ile bebeğin başı vajen boyunca belli dönme hareketleri yaparak pelvis olarak adlandırılan kemik çatının nispeten dar bölümlerini aşmaya çalışır. Bu iniş süreci başarılı bir şekilde gerçekleşirse önce baş, daha sonra omuz ve vücut doğar. Bu dönem daha önce doğum yapmamış hastalarda 2 saat, epidural anestezi uygulandı ise 3 saat kadar sürebilir. Bebeğin kalp atışları genellikle sürekli takip edilir. Ikınma ayakta, yatakta, çömelerek, diz -dirsek veya yan pozisyonda yapılabilir. Pozisyon gebenin tercihine brakılmalıdır. Bebeğin doğumundan sonra durumu stabilse anne goğüsü üzerine konularak anne ile ilk teması sağlanmalıdır. Bebek hızlıca kurulanır, hava yolu temizlenir, göbek kordonu 30-60 sn sonra klemplenmelidir. Bu şekilde plasentadan bebeğe kan geçişine fırsat tanınır. Geç kordon klemplenmesi bebeğin dış ortama adaptasyonunu kolaylaştırır. İlk emzirme bu anda başlatılmalıdır.
PLASENTANIN AYRILMA EVRESİ: 5-10 dakika ile 30 dk arasında sürebilir. Bu dönemde plasenta ve zarları rahimden atılır. Plasentanın hızlı ayrılması annedeki kanama miktarını azaltacağı için rahim masajı ile birlikte göbek kordonu kontrollü bir şekilde çekilir. Bu dönemde rahim kasının iyi bir şekilde kasılması oldukça önemlidir ve doğum sonu kanamayı durduran en önemli mekanizmadır. Kasılmaların güçlü ve uzun süreli olmasını sağlamak için uterotonik ( rahim toplayıcı ) ilaçlar uygulanır. Vajen ve vulva bölgesi yırtık ve kanama odakları açısından değerlendirilir. Yırtılan alanlar onarılır. Bu işlemler için lokla veya epidural anestezi altında uygulanır.
Doğumdan sonraki birkaç saat hem bebek hem anne açısından oldukça önemlidir. Bebeğin ilk muayenesi ve aşıları uygulandıktan sonra solunumu normal ise sık sık emzirilmelidir. Süt salgısı hemen başlar, miktar olarak az ve süt renginde olmasa da seröz bir sıvı kıvamında olan ilk sür klostrum zengin antikor içeriği nedeniyle bebek için oldukça önemlidir. Doğum sonrası ilk birkaç saat annnin durumu kanama, rahim tonusu , tansiyon ve ateş ölçümleri ile değerlendirildir. Erken dönemde ayağa kalkıp hareketlenmek, lohusalık döneminde daha fazla görülebilen ve derin ven trombozu olarak bilinen toplar damar tıkanklığı riskini azaltır.
