Myelom (Multipl Myelom, MM) nedir?
Bağışıklık sisteminde görevleri olan ve plazma hücreleri olarak adlandırılan hücrelerin kontrolsüz çoğalması sonucu meydana gelen bir hastalıktır. Vücudumuzda bağışılık sisteminde rol alan plazma hücreleri mikropla karşılaşan B-lenfositlerin dönüşümü ile meydana gelir ve antikor üretirler. Bu antikorlar da mikropların diğer bağışıklık sistemi hücreleri tarafından öldürülmesine yardımcı olurlar. Plazma hücrelerimizin ürettikleri antikorlar birkaç tiptir. Myelom; kontrolsüz, tek tipte ve normal fonksiyon gösteremeyen plazma hücrelerinin çoğalması ile karakterize bir hastalıktır. Myelom bir kemik iliği hastalığıdır. Kemik iliğinin kötü huylu kanserlerinden biridir. Kemik iliği dışında özellikle kemikler ve böbrekler en fazla etkilenen organlardır. Bu hastalar aynı zamanda plazma hücreleri normal görevlerini yapamadığı için bağışıklık sistemi zayıf hastalardır. Bu nedenle enfeksiyonlara karşı vücut dirençleri düşüktür.
Myelomun nedeni nedir?
Myelomun olası nedenleri hakkında pek çok araştırma yapılmış olmasına karşın şu ana kadar herhangi bir neden kanıtlanamamıştır. Belirli kimyasal maddelere maruz kalınması, radyasyon, virüsler ve bağışıklık sisteminin zayıflamasının olası nedenler veya tetikleyici faktörler oldukları düşünülmektedir. Yatkın bireylerin bu faktörlerden birine veya daha fazlasına maruz kalmaları halinde myelom gelişebilir. Yaşamın ileri dönemlerinde myelom gelişme olasılığı arttığından yaşlanma sürecinin ve bunun sonucunda ortaya çıkan bağışıklık işlwvlerindeki azalmanın yatkınlığı arttırabileceği düşünülmektedir. Ayrıca yaşam boyu biriken toksik saldırıların veya antijenik saldırıların sonucu gelişebileceği de düşünülmektedir.
Aileler içinde myelom gelişimine ilişkin nadir bir eğilim mevcuttur. Ancak bu olasılık çok düşüktür ve halen bunun için bir test mevcut değildir. Myelom bir ailede birden fazla kişide görüldüğünde bile bunun nedeni kalıtımdan ziyade ortak çevresel faktörlere maruz kalınması olabilir.
Myelom hastası hangi şikayetle başvurur?
Hastalarda sıklıkla halsizlik, kilo kaybı, kemik ağrıları vardır. Bunun yanı sıra bazı hastalarda çarpma vurma olmaksızın ortaya çıkan veya ufak kazalar sonrasında beklenmeyen şekilde ortaya çıkan kemik kırıkları görülebilir. Özellikle bel bölgesindeki omurlarda durduk yerde meydana gelen yükseklik kayıpları ve çökme kırıkları hastaların bel ağrısı şikayetinin olmasına neden olur. Bazen kırıklar hastanın omurilik hasarına (örneğin felç) neden olabilecek ciddiyette olabilir.
Hastaların önemli bir kısmında kansızlığa bağlı halsizlik, çabuk yorulma, solukluk gibi şikayetler vardır.
Bağışıklık sistemi zayıf olduğundan hastalar sık enfeksiyon geçirebilirler ve bu nedenle intaniye kliniklerine veya zatürre nedeniyle göğüs hastalıkları uzmanlarına başvurabilirler. Sık enfeksiyon geçiren hastalarda bazı laboratuvar tetkikleri (sedimantasyon, hemogram, periferik kan yayması, protein elektroforezi gibi) yapılarak myelom açısından ileri inceleme gerekip gerekmediği mutlaka değerlendirilmelidir.
Bazı hastalar ise böbrek yetmezliği ve buna bağlı şikayetler nedeniyle nefroloji doktoruna başvururlar. Bu hastalarda idrar miktarında azalma, bulantı, tansiyon yüksekliği gibi yakınmalar görülebilir.
Myelom tanısı nasıl konur?
Yukarıdaki şikayetleri olan hastalarda kan sayımı ve olağan biyokimyasal testler, albumin, globulin ve protein elektroforezi yapılır. Testler myelomu düşündürüyorsa immun globülinlerin düzeyi, idrar ve kanda immun elektroforez tayini gibi ileri testler yapılır. Kemik iliği aspirasyonu ve biyopsisi yapılarak kesin tanı konulur.
Myelomun tedavisi var mıdır?
Myelom tedavisinde son yıllarda oldukça fazla gelişme olmuştur. Birçok yeni ilacın ve protokolün geliştirildiği multipl myelom tedavisinde halk arasında akıllı molekül adı verilen hedefe yönelik tedavilerin daha fazla yer aldığını söyleyebiliriz. Tedavi şemaları oldukça çeşitlidir. Alternatifli kemoterapi şemaları yanı sıra özellikle kemoterapinin bulantı ve saç dökülmesi gibi önemli yan etkilerine sahip olmayan yeni ilaçlar da mevcuttur. Eğer hastanın performans durumu uygunsa kendisinden toplanan kök hücrelerle de nakil yapmak bir başka tedavi yaklaşımıdır(Otolog Periferik Kök Hücre Nakli)
Kırılması olasılığı yüksek olan kemiklere kırık oluşmasını engellemek için veya ağrı tedavisi için radyoterapi yapılabilir. Hastalarda olası kemik kırıklarını engellemek amacıyla çeşitli kemik güçlendirici ilaçlar da kullanılır(Bifosfanatlar).