Kalıp Yargılar Nasıl Oluşur? Zihnin Hızlı Ama Hatalı Kestirme Yolları
Bilişsel Kestirmeler: Heuristikler
İnsan zihni bilgiye boğulduğunda karar vermek için kestirme yollar kullanır. Bu süreçte
grup özellikleri hızlıca genelleştirilir.
Örneğin:
“Gençler teknoloji bilir.”
“Yaşlılar daha sakindir.”
“X grup şöyledir.”
Bu genellemeler zihne hız kazandırsa da gerçekliği çarpıtır.
Sosyal Öğrenme ve Medya Etkisi
Kalıp yargılar çoğu zaman aile ortamında, eğitimde ve medyada öğrenilir.
Bir grubun sürekli aynı şekilde gösterilmesi zihinde sabit temsiller oluşturur.
Stereotip Tehdidi
Bir birey kendi grubuna yönelik olumsuz bir kalıp yargıyla karşılaştığında performansı
düşer.
Claude Steele’ın “stereotype threat” araştırmaları bu durumu net ortaya koymuştur.
Kalıp Yargıları Azaltmak İçin Neler Yapılabilir?
Gruplar arası temas
Tekil örnekleri çoğaltmak
Farkındalık çalışmaları
Medya okuryazarlığı
Sonuç
Kalıp yargılar, zihnin hızlı karar verme isteğinden doğan ancak ilişkileri, toplum yapısını ve
bireylerin öz-değerini etkileyen güçlü bilişsel süreçlerdir.
Hazırlayan:
Uzman Psikolog Mustafa Cem Oğuz
