Negativizm dönemi dönem özellikleri
Bu dönem sıklıkla 18 aydan başlayan ve ender olarak da 36 ayın sonuna kadar devam eden bir dönemdir.
Neden negativizm dönemi diyoruz? Bu dönem neden meydana geliyor? Etkin bir şekilde salgılanmaya başlanan büyüme hormonlarının salgılanması sonucu oluşuyor. Sinir sisteminin gelişiminde ara evre olduğunu söyleyebiliriz.
Bu dönemde çocuk nasıl bir yapıya sahip oluyor?
Dengesiz, kararsız, olumsuz ve isyankar oluyor. Ailesinin istediklerinin tam tersini yapıyor. Bir şey isterse tutturabiliyor. Aşırı derecede negatif bir tutum sergiliyor ve ailesini bunaltabiliyor. İnatlaşmalar bu dönemin en önemli özelliğidir. Hareketlilik ve enerjide artış görülüyor. Hareketler belli bir amaca yönelik değildir. Mekana hükmetme ve gücünün sınırlarını keşfetme bu dönemin diğer özelliğidir. Çocuk bu dönemde her şeyi ellemek ve karıştırmak ister. Merak ve keşif ön plandadır. Eylemleri kısıtlandığında çocuk sinirlenir ve ters davranmaya başlar. Çevrenin koyduğu yasaklar nedeniyle ilk önemli çatışmalar da başlar. Ebeveynin tutarsızlığı bu dönemin uzun sürmesine sebep olur. Yine bu dönemde uyku,yemek,tuvalet (kaka) sorunları görülebilir. Korkulu rüyalar, fobiler yine bu dönemde karşımıza çıkar. Korkulu rüyalardan dolayı çocuk geceleri sık uyanmaya başlar. Duygusal olarak da uç noktalarda gider gelir. Bir anda aşırı enerji halinden tembelliğe, girişkenlikten utangaçlığa , güçlü bir sahip olma arzusundan aldırmazlığa, açlık çığlıkları atarken yemek yememeye,çığlık ve gözyaşlarından alçak sesle mırıldanmaya geçebilir. Bütün bunlar dönemin özelliğidir ve 3 yaş civarında azalarak sonlanır. Bu yaş olumsuzluklarına rağmen çocuğun kişiliğini de geliştirir. Çocuk bu dönemde çevreye hükmederek özgürlüğün de tadını alır ve kendine olan güveni artar. Ancak bu dönemde yaşanan saplantılar, inatlaşmalar,aşırı gerginlikler ileriki yıllarda inatçılık olarak görülebilir. ( bunun olmaması için ailelerin çocuklarıyla inatlaşmamaları ve sabırlı davranmaları gerekir.)
Bu dönemin en sık duyulan sorusu niye dir.
Neleri yapabilir?
1. Merdivene tutunarak yürür. Dengesini sağlamaya çalışır.
2. Dengesini yitirmeden dümdüz ileri doğru koşar.
3. Büyük oyuncakları ustalıkla itip çeker.
4. Büyük bir topa hafifçe tekme atar.
5. Kalemi daha sık kullandığı eliyle tutar ve v şeklinin aynısını çizmeye çalışır.
6. Üç tekerlekli bisiklete oturur ancak pedalları kullanamadığından bisikleti ayaklarıyla iterek yürütür.
7. Daha sık kullandığı eliyle 7 küpü üst üste koyabilir.
8. Resimli kitaplarda çok ince ayrıntılara dikkat eder.
9. Bir kez gösterildikten sonra fotoğraflarda kendini tanıyabilir.
10. İsmini tümüyle bilir.
11. Heyecandan kekeleyebilir.
12. Birkaç çocuk şarkısı söyleyebilir.
13. Basit hikayelerden zevk alır.
14. Duygusal olarak yetişkine bağımlıdır.
15. Rol ağırlıklı dramatik oyunlar oynar. ( bebeğini yatırma, araba kullanma, çamaşır yıkama, geziye çıkma)
16. Diğer çocuklarla oyun oynama birkaç dakikadır.
17. Kendi yaşıtlarıyla oynayamaz çünkü onlar da agresif ve paylaşıma kendisi gibi kapalıdır.
18. 200 sözcük kullanabilir. Ama söyleyişi ve kurduğu cümleler çocuksudur.
19. Ben merkezlidir. Paylaşıma kapalıdır.
20. Soyut düşünce gelişmemiştir.
Hangi oyuncaklar?
· Küçük bebek setleri, hayvanlar, arabalar,çiftlikler ve yollar
· Salıncak, tırmanma demirleri, üç tekerlekli bisiklet
· Top
· Yumuşak oyuncak ( çocuğu sakinleştirir )
· İnşaat malzemeleri
· Legolar
· Boya kalemleri
· Resimli kitaplar
· Puzzellar
· Zıpzıplar
Kardeş kıskançlığı
Kardeşe yönelik olumsuz duyguları reddedip ele almamak yerine, onları kabul edin, tanıyın.
Çocukların istedikleri fakat gerçekte varolmayan bir durumu onlara hayal dünyasında sunun.
Duyguları sözcüklerle ifade edin.
Çocuğun ne dileyebileceğini sözcüklerle ifade edin.
Uygun olmayan kıyaslamalardan kaçının. Sorunu belirtin ve anlatın.
Çocuklara eşit şekilde davranmanıza gerek yoktur. Her birine ayrı ayrı, kendi gereksinim ve kişilik özelliklerine uygun bir biçimde davranılması gerekir. Eşitlik duygusundan çok adalet duygusu geliştirilmelidir.
Her çocuğa ayrı ama eşit sevgi duyduğunuzu gösterin. Ve sevginizi çocuğunuzla oyun oynayarak gösterin.
İki kardeş kavga etmişse kızıp bağırmak yerine olayla ilgili duygu belirtin. Ve onları anlamaya ve sorunu çözmeye çalışın.
Önemli: Çocuğun aşırı enerjisini boşaltmayayönelik her türlü oyun .
Önerilen kitaplar: Prof. Dr. Mücella ULUĞ- Niçin oyun
Haluk YAVUZER- Çoçuk psikolojisi
Dr. Thomas GORDON- Etkili ebeveyn olma eğitimi
Psikolog Doğan CÜCELOĞLU -İçimizdeki çocuk
Size bu maili bilgi paylaşımında bulunmak için gönderiyorum. Bunları terapilerde konuşmuş olmamıza rağmen tekrar haturlatmak ve hafızanızı tazelemek amacındayım.
Ve
.3 yaş çocuğu
3 yaşından sonra çocuklar oyun çağına giriyor çocuk. Bunun anlamı motor becerilerinin gelişmesiyle çevre üzerinde egemenlik kurmakta ve bunu genişlemektir. Sayı sayma, şarkı, şiir,tekerleme ve çevresi hakkında ve dünya hakkında sorular sorma gibi alanlarda dil ve bilişsel yetenekleri ilerlemektedir. 3 yaşındaki çocuk artık kendisinden bağımsız bir dünyanın varlığını kabul etmiş ve kendini birey olarak kabul etmeye başlamıştır. Benlik ve cinsiyet duygusu gelişmeye başlamıştır. Bu yaş çocuğunun konuşması daha anlaşılabilir olduğundan bireylerarası ilişki kurabilme becerisine artık sahiptir.
Ben-merkezci duygudan giderek uzaklaşmış daha toplumsal bir duruma hızla ilerlemektedir. Nasıl bir kişi olacağını araştırmaya başlamıştır. Grup halinde oyun oynayabilir. Birbirlerini seyretmeye ve konuşmaya başlarlar. Gündüz yaşanan olaylar gece korkulu rüyalar görmesine sebep olabilir.
Neleri yapabilir?
Büyük bir oyuncak taşıyarak merdivenlerden yukarı çıkabilir. Aşağı inebilir.
En alt basamaktan aşağı atlayabilir.
Kısa bir süre içinde tek ayağının üzerinde durabilir.
Parmak ucunda durabilir ve yürüyebilir.
Topu omzundan yukarı doğru atabilir.
10 küpü üst üste koyabilir.
Örneğe bakarak birkaç köprü yapabilir.
Ve şekli ve çemberi örneğine bakıp çizebilir.
Makas kullanabilir.
Kendisine gösterilen karttaki eşini bulabilir.
Adını, soyadını, cinsiyetini ve bazen de yaşını söyleyebilir.
Yemek yerken çatal ve kaşık kullanabilir.
Ellerini yıkar, ama kurularken gözetim altında tutulmalıdır. Gerekirse yardım edilmelidir.
Pantalonunu, şortunu, kilodunu indirebilir. Ve yeniden yukarı çekebilir. Düğmesini iliklerken yardıma ihtiyaç duyabilir.
Geceleri altını ıslatmaz. Çevresindekilere güvenle yaklaşır.
Daha derli topludurlar.
Hayal güçlerini kullanarak sembolik oyunlar oynarlar. Bu oyunlar oldukça inandırıcıdır.
Yerde oyun oynamaktan çok zevk alırlar.
Ortak oyun oynayabilirler.
Paylaşıma duygusu gelişmiştir.
300 civarında kelime bilebilir. Ve kendi kendine uzun konuşmalar yapabilir.
Renkler hakkında kavramlara sahiptir.
Ne-nerede-kim ile başlayan sorular sorar.
Hikayeleri büyük bir istekle dinler.
Çocuğunuza nasıl yardımcı olabilirsiniz?
Onu resim yapmaya özendirin.
Oyun sırasında bana kırmızı legoyu ver' bana aynı büyüklükteki topları ver gibi yönergeler verilebilir.
Çocuğun yaşına uygun kavram kitapları alın.
Çocuk her doğruyu yaptığında ona aferin diyerek onu ödüllendirin.
Makas kullanarak gazeteleri gelişigüzel kesmesini sağlayın. Buna başlarken ona yardımcı olun.
Eğitimleri en fazla 10 dakikayla sınırlandırın.
Kuralları öğretirken yapma etme gibi uyarılarda bulunmayın. Onu ilgilendiren aktivitelere yönlendirerek istenmeyen davranışı söndürün.
Çocuğunuza günde en az 1 saat zaman ayırın. ( çalışıyorsanız ) çalışmıyorsanız bu süreyi 2 saate çıkarın. Ve çocuğunuzla onun istediği oyunları oynayın. Oyun oynarken orada olun yani aklınız, düşünceleriniz oyunda olsun. Oyun oynarken duygularınızı da ifade edin. Onun da ifade etmesini sağlamaya çalışın. Unutmayın oyun çocuğun en ciddiye aldıkları iştir.
4 yaş çocuğun özellikleri
Bu yaş çocuğu artık beklemeyi öğrenir. Buradaki en temel kural; çocuk er veya geç isteklerinin bazılarına kavuşacağını öğrenir. Oyun arkadaşlarının kız-erkek olduğunu öğrenir. Kendi cinsine uygun oyunlar oynar. Oyun arkadaşlarını seçerken kendi cinsine uygun olanları seçer.
Değişken bir görünüm sergiler. Yani herhangi bir aktiviteyi yarım bırakabilir. Sorgulamalar çok sık görülür bu dönemde.' Bu neden olmuş? Ben nerden geldim? Gibi sorular sık görülür. Bu yaş çocuğu hareketlidir. Enerjiktir. Ancak bu enerji 2 yaş döneminden farklı olarak belli bir amaca yöneliktir.
Neler yapabilir?
Merdivenleri yetişkin gibi çıkıp inebilir. Ağaçlara tırmanabilir. Parmak ucunda durur ve koşar. Tek ayağıyla sıçrar. Örneğe bakarak köprü yapabilir. Resme bakarak şekil çizebilir. Çöp adamlar çizebilir. Yakın geçmişteki olaylar arasında bağlantı kurup anlatabilir. Öykü dinlemekten hoşlanır. Ellerini yıkar, kurular. Dişlerini fırçalar. Düğmesini ilikler. Elbiselerini giyip çıkarır. İnatçı ve bağımsızdır. Oyun arkadaşlarıyla kavga edebilir.
Nasıl yardımcı olunabilir?
Her şeyden önce anne-babanın tutumları tutarlı ve sabırlı olmalıdır. Çocukla keyif aldığı oyunları oynamak ona önem verdiğiniz mesajını verir. Tiyatro, yürüyüş, sinema, müze, konser gibi etkinliklere onu götürün. Anaokulu yaşı geldiği için çocuğunuzu anaokuluna gönderin. Okulda sosyalleşmesi sağlanır ve paylaşımı öğrenir. Zihinsel gelişiminin gelişmesine katkıda bulunur ve öğrenmeye ilgisi artar. Kuralları öğrenebilir ve düzene gire naokuluna giden velilerden referans alabilirsiniz.
bilir.
Ancak anaokulunu seçerken dikkatli olmak da fayda var. Okulun fiziksel koşulları, öğretmenin tutumu, hijyen, ve yaşına uygun sınıfa yerleştirilmesine ve okulda psikolog bulunmasına dikkat edilmelidir. Bu okulu seçerken kendi kişiliğinize yakın ve çocuğu a
5 yaş çocuğunun genel özellikleri
Kutlarım artık 5 yaşa yani altın çağa geldiniz. Bu yaş çocuğun dengeli ve yeterli olduğu yaştır. Yeteneklerinin ne olduğunu bilir. Ödül kavramının tamamen farkındadır. Yaptığı olumsuz davranışın bedeli olduğunu ve iyi davranışının da ona ödül kazandıracağının farkındadır. Kritik durumlarda soğukkanlı olmayı becerir. Dikkatlidir. Bir hata yaptığında kendini eleştirir. Söylenenleri dikkate alır ve uygular. Ailesine ve okula uygun bir biçimde davranır ve sık uyarılarda bulunulması gerekmez.
Neler yapabilir?
İnce bir çizgi üzerinde yürüyebilir.
Parmak uçlarında koşabilir.
Örneğe bakarak kare ve çapraz şekilleri yapabilir. Tek ayağı üzerinde sıçrayabilir. Eliyle herhangi bir nesneyi kavrayabilir. İnce motor hareketi oldukça gelişmiştir. Gücünün sınırlarının farkındadır.
Soyut sözcüklerin anlamını sorar. ( ölüm, doğum vb )
Hikayeden hoşlanır ve dinlemek ister. Hikayeleri tamamlayabilir.
Duygu ifade edebilir.
Grup oyunlarını tercih eder ve ev dışında daha mutludur.
Arkadaşlarını kendi seçer.
Zaman kavramı gelişmiştir.
Kendisinden küçüklere karşı ve hayvanlara karşı şevkatlidir.
Arkadaşlarının sıkıntılarını paylaşabilir.
Eylemlerinde ve düşüncelerinde ben-merkezcidir. Bu durum 8 yaşına kadar sürer.
Yalan söylemez sadece senaryolar uydurur.
6 yaş çocuğunun genel özellikleri
Son çocukluk döneminde dengesiz ve olumsuzdur. Değişmekte olan bir çocuktur. Ani değişiklikler gösterebilir. Sözcük dağarcığı 10000 kelimeye kadar ulaşabilir. Harfleri yazmaya çalışır bazen de tersten yazabilir. . Sosyal bilinç gelişmiştir. Hayali oyunlar. Ailesi tarafından kendisinin önemli olduğunu hissettirilmesi sağlanmalıdır. Değer verilen çocuk önce kendine değer verir ve güvenir sonra da diğerlerine değer verir ve güvenir.
Ailelere önerim; bu yaş çocuğunu ilkokula hazırlamak gerekir. Onun neyi becerip neyi becermeyeceğini aileler bilmelidir. Çocuklarını olduğu gibi kabul etmelidir. Senaryolara hazırlıklı olmalılar ve çocuğu yalan söylemekle suçlamamalılar.
Oyuna ve faaliyete ayrı ayrı zamanlar harcayıp planlı olmaları sağlanmalıdır.oyuna ayrılan süre faaliyete ayrılan süreden uzun olmalıdır çünkü hala bu çocuklar oyun çağı çocuklarıdır. Bu yaşta çocuklar spora ve sanata yönlendirilmelidir.
Oyuncak seçimine genel bir bakış
· Hamur
· Suyla oynanan oyunlar
· Legolar
· İnşaat malzemeleri
· Peluş oyuncaklar
· Resim malzemeleri
· Büyük boy kitaplar
· Kum havuzu
· Top havuzu
· Zıp zıplar
· Salıncak
· Denge oyuncakları
· Çıngıraklar
· Faaliyet merkezi
· Masa
· Bebekler cinsiyete göre
· Telefon
· İçe içe geçen kaplar
· Şekilli kutular
· Çekmeli oyuncaklar
· Toplar ( farklı büyüklükte ve renklerde )
· Kavram kitapları
· Boyama kitapları
· El arabası
· Tahta bloklar
· Oturup sürebileceği araba
· 3 tekerlekli bisiklet
· Evcilik oyuncakları
· Yap-bozlar
· Mum boy
· Çamaşır makinası
· Ütü
· Minik oyuncaklar ( otopark, kale vb.)
Önemli: Bu oyuncaklar yukarıda anlattığım yaşlara uygun olarak alınmalıdır. Yaşa uygun oyuncak seçimi konusunda ayrıntılı bilgiyi verdim.
Sevgilerimle;
Psikolog Armağan Pınar ADANAR
