Travma; ani gelişen, hayati tehdit oluşturan, beklenmedik sonuçları olan ve beklenmedik, alışa gelmedik olaylardır. Bu tip olaylara doğal afetler, trafik kazaları, cinsel istismar vakaları örnek verilebilir. Travma sonrası stres bozukluğu ise travmatik bir olaya şahit olmak ya da olayın içinde bulunma, aşırı çaresizlik ve korku hissetme sonrasında yaşanan psikolojik zorlanma sürecidir.
Çocukların bir travmaya maruz kalmaları sonucunda alışageldik düzenleri bozulabilir ve inanç sistemleri sarsılabilir; geleceğe dair kaygıları oluşabilir; egosantrik düşünce sisteminde oldukları için yeterlilik seviyelerinde gerçeğe bağlı olmayan bir düşme ve üstünden gelemeyecekleri bir suçluluk duygusuna kapılabilirler; yoğun üzüntü ve kontrol kaybı yaşayabilirler.
Her travma yaşayan çocuk TSSB geliştirir mi? Elbette hayır. TSSB’den koruyucu etmenler; travmatik olay öncesinde ya da sonrasında profesyonel yardım aramış/almış olmak, olaydan sonra grup yardımı almak, olay sırasında başardığı bireysel davranışlardan memnun olmak, kötü olaylara karşı koyabilme becerisi kazanmış olmak olarak sıralanabilir.
Koruyucu etmenlere yeterince ulaşamayan okul çağı öncesi çocuklarda neler gözlemleyebiliriz diyerek bakacak olursak;
- Afetle ilgili abartılı öyküler anlatma ve afetle ilgili sürekli sorular sorabilir
- Saldırganlık ya da içe kapanma gözlemlenebilir
- Kabuslar ve gece korkmaları yaşayabilir
- Konuşma bozuklukları görülebilir
- Daha önceki gelişim seviyesine geri dönme gözlemlenebilir
- Uyum güçlüğü yaşayabilir
- Güvensizlik ve suçluluk yaşayabilir
- Gerçekçi olmayan korkular geliştirme gözlemlenebilir
- Yatağını ıslatabilir
- Tik oluşturabilir
Aynı şekilde okul çağı çocuklarına da bakacak olursak gözlemleyebileceğimiz durumlar;
- Davranışlarında önceki gelişim dönemine gerileyebilir
- Okulu reddedebilir
- Afetle ilişkili şiddet eğilimli oyunlara ilgi duyabilir
- Bedensel ağrılar çekebilir
- Kabus, uyku bozuklukları yaşayabilir
- Konuşma bozuklukları gözlemlenebilir
- Saldırganlık ya da içe kapanma gözlemlenebilir
- Uyum güçlüğü yaşayabilir
Ergenlik döneminde ise büyük bir savaş olan ergenlik dönemine böyle bir darbenin inmesi ergenleri çok daha fazla sorgulamaya, güvensizliğe, kendini korumaya almaya çalışmaya ve saldırganlığa itebilir. Geniş bir pencereden bakmak istersek görülebilir etmenler;
- Gelecek kaygısı yaşayabilir
- Suçluluk ve çaresizlik hissinin üstesinden gelmede zorlanabilir
- Daha fazla riskli eyleme geçebilir
- Okul başarısında düşüş yaşayabilir
- Erken yetişkinliğe girebilir
- Ebeveyn ile çatışmalarda artış yaşanabilir
- İştah ve uyku düzensizlikleri görülebilir
- Sürekli değişen ruh hali gözlemlenebilir
- İntihar girişimleri görülebilir
Yukarıda bahsettiğimiz çocuklarda ve ergenlerde TSSB için tedavinin ana bileşenlerinden biri, yapılan araştırmalara göre, bireysel terapidir. Bireysel terapide çocuğunuz yalnız olmamalı, her zaman aile ve çevresi tarafından sosyal destek hissettirilmelidir.
Travma sonrası stres bozukluğu tedavisi konusunda asla yalnız değilsiniz. Uzmanlarımız her zaman, her konuda size yardımcı olmaya hazırlar. Bize sitemizde bulunan iletişim numaralarımızdan her daim ulaşabilirsiniz
Uzman Klinik Psikolog Damla KANKAYA
Psikoloji Bölümü Öğrencisi Nesrin AYDIN
