Çocuğun ölümü algılaması-ölüm çocuğa nasıl anlatılır-yas tepkileri
|
Ölüm kavramı çocuğun yaşına göre farklı algılanmaktadır. 2 yaşından küçük çocuklarda tanıdıkları birinin ölüm haberi verildiğinde umursamaz davrandıkları görülebilir. Çünkü çocuk ölen kişinin geri geleceğine inanır. 5 yaştan küçükler, ölümün bir son olduğunu anlamazlar. “Anneannem ne zaman geri gelecek? Mezarından kalkması için ona yardım edemez miyiz?” "orada üşümez mi"gibi sorular sorarlar. Yaşamın tüm işlevlerinin durduğunu kavrayamazlar. “Bebeğe cennette sütünü kim verecek? Ölümün herkesin başına geleceğini kavrayamazlar. Somut düzeyde düşündüklerinden, söylediklerini kelime anlamıyla anlarlar. “Uyuyor, uzun bir yolculuğa çıktı” gibi açıklamalar yaparsanız ana babaları uyuduğunda korkuya kapılırlar. Bir yolculuğa çıktığında şiddetle karşı koyarlar. 5 - 10 yaşındaki çocuklar zamanla ölümün geri dönülmez olduğunu ve tüm yaşam işlevlerinin durduğunu anlamaya başlarlar. 7 yaşından sonra ölümün engellenemez olduğunu kavramaya başlarlar. Fakat bu sürece kendilerini dahil etmezler. Düşünceleri hala somut düzeydedir ve ölümü anlamaları için tören, mezar taşı gibi somut ifadelere ihtiyaç duyarlar. Öleni memnun etmek için uğraşırlar, süpriz hazırlarlar veya hediye götürmek isterler. |
Neler Yapılmalı?
-Çocuğa yakınının ölüm haberini verirken yakını olan kişinin söylemesine dikkat edilmesi gerekmektedir. Anne ya da baba kaybedilmişse geride kalan diğer ebeveynin söylemesi uygundur. Çocuk hem annesini hem babasını kaybetmişse ona bakacak yakın akrabasının söylemesi gerekmektedir. Yani bu haberi onun güvendiği kişi vermelidir. Ev dışında söylenmesi daha uygundur. Çocuğun, kaybettiği kişinin yerine koyabilecek başka birine ihtiyacı vardır . Bu kişi çocuğun tanıdığı, güvendiği özdeşim kurabileceği biri olmalıdır. Ölüm hakkında anlaşılır, açıklayıcı bilgiler sunulmalıdır. " öldü ama seni hep görüyor" gibi ifadelerin kullanılması doğru değildir. Çocuk herhangi bir hata yaptığında kendisinin sürekli izlendiğini düşündüğü için suçluluk hissine kapılabilir. Çocukların sorularını cevaplamak ve beyaz yalanlardan, belirsiz düşüncelerden (örneğin, o bir yolculukta) kaçınmak. Çünkü bunlar gerçekçi olmayan umutlara kapılmalarına ve bazı semptomlara neden olur. Ölen kişi hakkında konuşun. Yapılan en büyük hatalardan birisi de çocuklar üzülmesin diye o kişinin hakkında hiç konuşmamak, onun hakkında sorular sorulduğunda konuyu değiştirmek gibi yanlış olan yöntemlere başvurmaktır. "Onu geri getirmek mümkün değil. Ama onu hatırlayabiliriz” mesajını verin. Dini kavramlar (cennet, cehennem gibi) çocuğun günlük hayatının bir parçası değilse onların aklını daha da karıştırır. Ancak günlük yaşamlarının parçası ise bunları kullanmak uygun olabilir. Çocuklara yanıtların somut ve doğru cevaplar verilmesi, akıl karışıklığını önlemiş olur. Çocuklar için en iyi olan şey olayı anne babalarından duymasıdır. Eğer başkalarından tesadüfen ve gecikmeli olarak öğrenirlerse anne veya babalarına güvenleri sarsılabilir.
ÇOCUKLARIN KAYIPLAR KARŞISINDAKİ İLK YAS TEPKİLERİ
Çocuklar da yetişkinler gibi tek tip tepki göstermezler. Fakat ilk anda gösterilen en yaygın tepkiler şunlardır:
1-Şok ve İnkar: Çocuklar bu doğru değil”,“sana inanmıyorum” gibi sözler söyleyebilirler. Yaşça 7 yaş sonrasındaki çocuklar bu tepkileri daha çok gösterirler.
2-Korku: Bazı çocuklar korku ile tepki gösterirler ve yatıştırılmaları zor olabilir. Ağlamalar ilk günler fazla olup, daha sonraları aralıklı olarak devam edebilir. Yalnız kalmaktan korkabilir. Geride kalan yakınını da kaybedeceğine dair korku oluşturabilirler.
3-Hissizlik ve Donup Kalma: Bazı çocuklar duyguları donmuş gibi hissizleşebilirler. Bazen çocukların ilk anda güçlü tepki göstermemeleri yetişkinleri korkutabilir. Çocukların ağlamamasından endişe duyarlar. Ancak bu biz yetişkinler için de ortaya çıkabilen doğal bir davranıştır.
4-Hiçbir şey olmamış gibi davranma: Bazı çocuklar sanki hiçbir şey olmamış gibi yaşantılarına devam ederler, her zamanki etkinliklerine devam ederler“artık oynayabilir miyiz, çizgi film izleyelim mi"diye sorarlar.
5-Kaygı: Kaygı daha çok sağ kalan kişinin başına da bir şey gelebileceği korkusunda odaklaşır. Çocuklar kendilerinin de öleceğinden korkmaya başlayabilirler.
6-Uykuya Dalmada Güçlük: “Uyku” sözcüğü ölümü anlatmada kullanıldıysa, çocuklar uyumaktan korkabilir ve ailedekiler uyurken de sık sık yaşadığını kontrol ederler. Bu dönemde kötü rüyalar göreceğine dair korkacağı için de uykuyu reddedebilirler.
DİKKAT!
TOPLUMSAL YAS DURUMLARINDA, ÇOCUKLARA BİLGİ VERİN VE ÜZÜNTÜNÜZÜ İFADE EDİN AMA HABERLERE, GÖRÜNTÜLERE MARUZ KALMAMALARI İÇİN DİKKATLİ OLUN.
Uzman Klinik Psikolog İlayda Çevirici
