Yetişkin Terapisinde Çözüm Odaklı Kısa Süreli Terapi

Çözüm Odaklı Kısa Süreli Terapinin Kuramsal Temelleri

ÇOKST’nin kuramsal temeli, sosyal inşacılık ve postmodern psikoloji anlayışına dayanmaktadır. Buna göre:
- Gerçeklik bireylerin deneyim ve anlatılarıyla inşa edilir.
- Danışan, kendi yaşamının uzmanıdır.
- Küçük değişimler bile büyük dönüşümlere yol açabilir.

Bu bağlamda ÇOKST, danışanın problemlerini analiz etmekten çok, onun geçmişte işe yarayan çözümlerini, güçlü yönlerini ve geleceğe dair umutlarını ortaya çıkarmayı hedefler.

Terapötik İlkeler ve Teknikler

1. Mucize Sorusu:
Danışana şu soru yöneltilir: 'Bu gece bir mucize oldu ve sorunların çözüldü. Sabah uyandığında hayatında ne farklı olurdu?'
- Danışanın çözüm odaklı bir gelecek senaryosu oluşturmasını sağlar.
- Somut hedeflerin belirlenmesine katkı sunar.

2. Ölçek Soruları:
- Danışan durumunu 0–10 arası bir ölçekle değerlendirir.
- Küçük ilerlemeler görünür hale gelir.
- Ulaşılabilir hedefler koymaya yardımcı olur.

3. İstisna Soruları:
- Problemin yaşanmadığı ya da daha az olduğu zamanların fark edilmesi sağlanır.
- Bu istisnalardan yeni baş etme stratejileri geliştirilir.

4. Güçlü Yönlerin Vurgulanması:
- Terapist, danışanın kaynaklarını fark etmesine yardımcı olur.
- Öz-yeterlilik ve özgüven artar.

5. Küçük Adımların Önemi:
- Büyük hedeflerden ziyade küçük değişimlerin teşvik edilmesi danışanın motivasyonunu artırır.

Yetişkin Terapisinde Kullanım Alanları

Depresyon:
- Gelecek odaklı umutların artırılması
- Davranışsal aktivasyonun teşvik edilmesi
- Küçük başarıların fark edilmesi

Kaygı Bozuklukları:
- Kaygının kontrol edilebildiği zamanların keşfi
- Geleceğe yönelik daha işlevsel senaryoların oluşturulması

İlişkisel Sorunlar:
- Çiftlerin geçmişte yaşadığı olumlu dönemlerin hatırlatılması
- İletişimde olumlu küçük değişimlerin teşvik edilmesi

Stres ve Yaşam Geçişleri:
- Danışanın daha önce kullandığı etkili baş etme yollarının yeniden kullanılması
- Kriz dönemlerinde hızlı destek sağlanması

Türkiye Bağlamında ÇOKST

Türkiye’de ÇOKST’nin önemi giderek artmaktadır. Özellikle:
- İş yoğunluğu yüksek yetişkinlerin kısa süreli ve sonuç odaklı terapilere ihtiyaç duyması,
- Kültürel olarak küçük başarıların, umut ve dayanışmanın değerli görülmesi,
- Toplumsal destek mekanizmalarının güçlü olması,

ÇOKST’nin Türk kültüründe uygulanabilirliğini artırmaktadır. Ayrıca çevrimiçi platformlarda ÇOKST uygulamaları, erişim kolaylığı sağlamaktadır.

Araştırmalar ve Etkililik

Meta-analizler, ÇOKST’nin 6–10 seans gibi kısa sürede etkili sonuçlar verdiğini göstermektedir (Franklin ve ark., 2017). Araştırmalara göre:
- Depresyon ve kaygı semptomlarında anlamlı azalma sağlanmıştır.
- Çift ve aile terapilerinde iletişim becerilerinin güçlenmesine katkı sağlamaktadır.
- Bireylerin öz-yeterlilik düzeylerini artırmaktadır.

Ancak kronik travmalar veya ciddi kişilik bozukluklarında tek başına yeterli olmayabilir. Bu durumda diğer terapi yöntemleriyle (BDT, Şema Terapi, EMDR) entegre edilmesi önerilmektedir.

Tartışma

ÇOKST’nin en güçlü yanı, danışanın problemlerinden çok çözümlerine odaklanmasıdır. Bu yaklaşım:
- Umudu artırır,
- Danışanın aktif katılımını sağlar,
- Kısa sürede somut değişimler yaratır.

Bununla birlikte, eleştirmenler ÇOKST’nin derin travmatik geçmişi olan bireylerde tek başına yetersiz kalabileceğini vurgulamaktadır. Bu nedenle, terapi sürecinde danışanın ihtiyaçlarına göre esnek ve bütüncül bir yaklaşım benimsenmelidir.

Sonuç

Çözüm Odaklı Kısa Süreli Terapi, yetişkin terapisi bağlamında hızlı, pratik ve umut odaklı bir yaklaşım sunmaktadır. Danışanın güçlü yönlerini vurgulaması, küçük değişimlerin büyük farklar yaratabileceğini göstermesi, Türkiye’deki kültürel değerlerle de uyum sağlamaktadır.

Kısa süreli ve kanıta dayalı yapısıyla ÇOKST, yetişkin terapilerinde önemli bir araç olarak kullanılmaya devam etmektedir.

Kaynakça

de Shazer, S., & Dolan, Y. (2012). More than miracles: The state of the art of solution-focused brief therapy. Routledge.

Berg, I. K., & De Jong, P. (2002). Interviewing for solutions. Brooks/Cole.

Franklin, C., Zhang, A., Froerer, A., & Johnson, S. (2017). Solution-focused brief therapy: A systematic review and meta-summary of process research. Journal of Marital and Family Therapy, 43(1), 16–30.

Bannink, F. P. (2007). Solution-focused brief therapy. Journal of Contemporary Psychotherapy, 37(2), 87–94.

Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Derneği (2021). Çözüm odaklı kısa süreli terapi uygulama kılavuzu.