LAYKOPEN DEPOSU DOMATES
Domates laykopen denilen bitkisel karotenoidden zengin bir sebzedir. Karotenoidler doğada 600 çeşit farklı türü bulunan, sebzelere sarı, turuncu veya kırmızı rengi veren besin bileşenleridir. Gıdalarla %80-90 oranıyla aldığımız en güçlü karotenoid laykopendir.
Domates ilk olarak Meksika’da Aztekler tarafından yetiştirilmiştir. 16. yy da İspanya’da üretilmeye başlamıştır. Dünyada 2. derecede üretime sahiptir.
Laykopenin sağlık üzerine pek çok olumlu etkisi vardır. Kalp-damar sistemi, kanser, osteoporoz, bağışıklık sistemi, hipertansiyon, üreme sistemi başlıcalarıdır.
Yapılan bir çalışma 3 hafta boyunca domates soslu makarna verilen hastaların kanserli hücre sayısında artış olmadığı gözlenmiştir.
Domates ve ürünlerinin tüketimi LDL oksidasyonunu azaltmakta ve kolesterolü düşürmektedir. Bu nedenle kalp damar hastalıklarına karşı koruyucudur.
Üreme sistemi üzerinede laykopenin olumlu etkileri vardır. Kısır bireylerin spermlerinde laykopen düşük bulunurken, laykopen kapsül alan bireylerin sperm yapılarının düzeldiği gözlenmiştir.
Laykopen domatesin en çok kabuk kısmında bulunur.
İnsan dokularındaki dağılıma bakıldığında en çok testisler, karaciğer, adrenal bezler ve adipoz dokuda olduğu görülür.
Laykopen alım düzeyi ülkeler bazında incelendiğinde ABD’nin başı çektiği gözlenir.
Normal bireylerde 5-7 mg/gün laykopenin kronik hastalıklardan koruyucu olduğu bulunmuştur. Kanser ve kalp-damar hastalıkları için önerilen ortlama 40-70 mg/gün dür.
Sigara içen bireylere ise günde 500 ml domates suyu önerilir.
Pişirme, eklenen yağ laykopen yararlanımını arttırır.
Kaynatma ve fırında pişirmeden domatesin antoksidan aktivitesinin çok az etkilendiği fakat yağda kızartma ile belirgin şekilde azaldığı görülmüştür.
Dyt. Gülşen Lükel
