Lacan ve Kaygı

Lacan’da kaygı (anxiety, l’angoisse) oldukça özel bir yere sahiptir ve Freud’un kaygı kuramından belirgin şekilde ayrılır. Freud’da kaygı genellikle bastırılmış cinsel veya agresif dürtülerin bir sinyali olarak ortaya çıkar; bir tür “içsel alarm” işlevi görür. Lacan ise bunu daha yapısal bir çerçevede ele alır ve sembolik düzen, arzu ve eksikliklerle ilişkilendirir. İşte Lacan perspektifinden temel noktalar:

1. Kaygı, Nesne “a” ile İlişkilidir

• Lacan’a göre kaygı, belirli bir nesneye değil, eksikliğe ve arzuya yanıt olarak ortaya çıkar.

• Kaygı, “objet petit a” (küçük a nesnesi) ile bağlantılıdır; bu nesne, öznenin hiçbir zaman tam olarak ulaşamayacağı bir eksikliğin temsilidir.

• Kaygı, bir tehlikenin değil, eksikliğin ve arzu nesnesinin işaretidir.

Örneğin: Korku belirli bir nesneden kaynaklanır (örneğin köpek), ama kaygı belirli bir nesneye bağlı değildir; boşluk, eksiklik veya varoluşsal bir tehdit hissi ile ilgilidir.

2. Kaygı, Simgesel Düzenin Sarsılmasıdır

• Lacan’a göre özne, Simgesel Düzen’in (dil, yasa, sosyal düzen) içine yerleştirilir.

• Kaygı, bu düzenin geçici olarak askıya alınması veya sınırlarının belirsizleşmesiyle ortaya çıkar.

• Yani kaygı, düzeni bozan bir boşluğun işaretidir; bu nedenle bazen “anlamsız” veya “yerinde olmayan” bir huzursuzluk hissi olarak yaşanır.

3. Kaygı ve Arzu

• Kaygı, genellikle bastırılmış arzu ile ilişkilidir ama doğrudan onu ifade etmez.

• Kaygı, öznenin arzusunun sınırlarını, eksikliklerini ve kendi konumunu fark ettiği andaki deneyimdir.

• Lacan’ın meşhur sözü: “Kaygı, bir şeyin değil, bir şeyin olmadığının işaretidir.”

4. Kaygının İşlevi

• Kaygı, sembolik düzeni yeniden hatırlatır ve özneyi kendi arzusunun farkına vardırır.

• Terapi sürecinde kaygı, bastırılmış veya bilinçdışı arzulara ulaşmak için bir kapı görevi görebilir.

• Lacan’a göre kaygı bastırılmaz, tanınır ve sembolik düzlemde konuşulur.

Kısaca özetlersek:

• Freud’da kaygı: içsel dürtülerin sinyali.

• Lacan’da kaygı: eksiklik, arzu ve sembolik düzenle ilgili bir yapısal durum.

• Korkudan farkı: Korku belirli bir nesneye yöneliktir, kaygı ise nesnesiz ve eksiklik odaklıdır.

Klinik Psikolog Fatoş EFE