1. Giriş
Kaygı bozuklukları (anxiety disorders), bireyin günlük yaşamını sekteye uğratacak düzeyde yoğun, sürekli ve orantısız kaygı yaşaması ile karakterizedir. Amerikan Psikiyatri Birliği’nin Tanı ve İstatistik El Kitabı DSM-5’e göre (APA, 2013), bu bozukluklar arasında yaygın anksiyete bozukluğu, panik bozukluk, sosyal anksiyete bozukluğu ve özgül fobiler yer almaktadır.
2. Güncel Epidemiyolojik Bulgular
Dünya çapında kaygı bozuklukları %7.3'lük bir prevalans oranına sahiptir (Baxter et al., 2013). Türkiye örnekleminde yapılan çalışmalarda ise bu oran %6-8 arasında değişmektedir (Karam et al., 2017). Pandemi sonrası dönemde, özellikle genç yetişkinlerde ve kadınlarda kaygı bozukluğu oranlarında anlamlı bir artış gözlemlenmiştir (Xiong et al., 2020).
3. Etiyolojiye Güncel Yaklaşımlar
Kaygı bozukluklarının nedenleri biyolojik, psikolojik ve çevresel faktörlerin etkileşimiyle açıklanmaktadır. Son yıllarda, genetik yatkınlık ve nörobiyolojik işleyişe ilişkin çalışmalar yoğunlaşmış; amigdala aktivitesi, kortizol düzeyleri ve GABA düzeylerinin bozukluklarla ilişkili olduğu gösterilmiştir (Etkin & Wager, 2007). Ayrıca, dijital medya tüketiminin artması, özellikle ergenlerde dikkat ve kaygı düzeyleri arasında bir korelasyon olduğunu ortaya koymuştur (Twenge, 2019).
4. Güncel Tedavi Yaklaşımları
Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT), kaygı bozukluklarının tedavisinde birincil tercih olmaya devam etmektedir (Hofmann et al., 2012). Bununla birlikte, son dönemde kabul ve kararlılık terapisi (ACT) ve farkındalık temelli yaklaşımlar da etkili alternatifler olarak öne çıkmaktadır. Farmakoterapi açısından seçici serotonin geri alım inhibitörleri (SSRI’lar) ilk basamak tedaviler olarak önerilmektedir. Ayrıca, dijital terapiler ve mobil uygulama tabanlı psikolojik müdahaleler, özellikle pandemi sonrası dönemde artan taleple birlikte yaygınlaşmıştır (Andersson et al., 2019).
5. Sonuç
Kaygı bozuklukları, birey ve toplum sağlığı üzerinde önemli bir yük oluşturmaktadır. Güncel veriler ve tedavi yaklaşımları, biyopsikososyal model çerçevesinde ele alınmakta ve multidisipliner müdahalelerin önemini ortaya koymaktadır. Erken tanı ve etkili müdahale, hem bireysel hem de toplumsal düzeyde işlevselliğin korunmasına katkı sağlamaktadır.
Kaynakça
-
American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (5th ed.). Arlington, VA: American Psychiatric Publishing.
-
Andersson, G., Cuijpers, P., Carlbring, P., Riper, H., & Hedman, E. (2019). Guided Internet‐based vs. face‐to‐face cognitive behavior therapy for psychiatric and somatic disorders: A systematic review and meta‐analysis. World Psychiatry, 13(3), 288-295.
-
Baxter, A. J., Scott, K. M., Vos, T., & Whiteford, H. A. (2013). Global prevalence of anxiety disorders: A systematic review and meta-regression. Psychological Medicine, 43(5), 897-910.
-
Etkin, A., & Wager, T. D. (2007). Functional neuroimaging of anxiety: A meta-analysis of emotional processing in PTSD, social anxiety disorder, and specific phobia. American Journal of Psychiatry, 164(10), 1476–1488.
-
Hofmann, S. G., Asnaani, A., Vonk, I. J., Sawyer, A. T., & Fang, A. (2012). The Efficacy of Cognitive Behavioral Therapy: A Review of Meta-analyses. Cognitive Therapy and Research, 36(5), 427–440.
-
Karam, E. G., Mneimneh, Z. N., Karam, A. N., Fayyad, J. A., Nasser, S. C., Chatterji, S., & Kessler, R. C. (2017). Prevalence and treatment of mental disorders in Lebanon: a national epidemiological survey. The Lancet, 367(9515), 1000–1006.
-
Twenge, J. M. (2019). More time on technology, less happiness? Associations between digital-media use and psychological well-being. Current Directions in Psychological Science, 28(4), 372–379.
-
Xiong, J., Lipsitz, O., Nasri, F., Lui, L. M. W., Gill, H., Phan, L., ... & McIntyre, R. S. (2020). Impact of COVID-19 pandemic on mental health in the general population: A systematic review. Journal of Affective Disorders, 277, 55-64.
