HUZURSUZ BARSAK SENDROMU
HUZURSUZ BARSAK SENDROMU
Organik bir bozukluk ile açıklanamayan, dışkılama alışkanlıklarında değişim, kabızlık veya ishal, karında şişkinlik gaz ve hazımsızlık hissi ve dışkılama ile hala bağırsaklarda çıkmak isteyen dışkı varlığı hissi, mukuslu dışkılama, zaman zaman karın ağrısı şikayetleri ile karakterize bağırsağın fonksiyonel bir hastalığıdır.
Yapılan incelemelere hastaların şikayetlerini açıklayabilecek organik bir bozukluk saptanamaz, tanı hastanın şikayetlerini açıklayacak diğer sindirim sistemi hastalıklarının dışlanması – saptanamaması ile konulur.
Huzursuz barsak sendromunun (HBS) altta yatan patolojik mekanizmaları hala tam olarak açıklanabilmiş değildir. Araştırmacılar bozukluğun beyin ve bağırsaklar arasındaki iletişimin bozulması nedeni ile başladığını belirtmektedirler. Sindirim sistemimiz ile beynimiz arasında sürekli bir iletişim mevcuttur. Bu böyle olmak zorundadır da. Açlık anında vücudun enerji ihtiyacının beyne gitmesi ile sindirim sistemi ve iştah merkezi uyarılır ve bizler yiyecek arayışına başlarız. Gıda alımı esnasında da bir dizi kimyasal aktivasyon yine beyin ve bağırsaklar arasındaki iletişim ile başlar. Yeterli gıda alımı tamamlandığında da tokluk hissi gelir ve yeme işini bitiririz. Sindirimin tamamlanmasının ardından bağırsak lümeninde oluşan posalı gıda artıklarının vaktinde boşaltılması yeni sindirim işi için yer açılması da yine bu beyin ve bağırsak arasındaki sinir iletim yolu ile oluşur. İşte 7-24 sağlıklı çalışan ve sürekli iletişim halinde olan bu sistemi etkileyebilen birçok faktör vardır. Bağırsakların içinde bizimle yaşayan mikrobiata bunlardan biridir. Burada yaşayan bakteriler bağırsak ve beyin arasındaki bu sinyal iletimi için birçok faydalı kimyasallar üretirler. Yapılan çalışmalarda huzursuz bağırsak sendromu olan hastalarda sağlıklı bireylerden farklı olarak bu mikrobiatanın bakteri çeşitliliğinde azalma ve değişimler olduğunu göstermişlerdir.
Bağırsaklardaki kaslarda özellikle kalın bağırsak kaslarında artmış kasılma, kişilerde gelişen ağrı algısındaki- ağrı eşiğindeki değişimler huzursuz bağırsak hastalığını başlatan sebeplerden biridir. Yapılan çalışmalarda bu hastalar karınlarında çok fazla şişkinlik ve gaz hissetlerine rağmen ölçülen gaz volümünün normal sağlıklı bireylerden farklı olmadığını göstermiştir.
Şiddetli enfeksiyonlar geçirdikten sonra HBS gelişiminde artma görülmüştür. Bunun nedeni bu enfeksiyonların tedavisi amacı ile verilen antibakteriyel tedavinin bağırsak mikrobiatasının çeşitliliğini bozması olarak düşünülmektedir.
Gıdalara bozulmuş tolerans veya aşırı duyarlılık yine huzursuz bağırsak sendromuna neden olabilmektedirler
Çocukluk çağında yaşanılmış travmalar, duygusal çöküş yapmış olaylar yetişkin ve çocukluk çağı HBS ile ilişkili bulunmuştur.
Huzursuz bağırsak sendromunun (HBS) duygusal stresle ilişkili diğer hastalıklarla da birlikte görülme oranı oldukça yüksektir. Fibromiyalji, kronik pelvik ağrı, kronik yorgunluk sendromu gibi organik bir bozukluğun eşlik etmediği stres ve anksiyete depresyon ile ilişkili hastalıklar huzursuz bağırsak sendromu olan bireylerde oldukça fazla görülmektedir.
Karın ağrısı, şişkinlik gaz, dışkılama artması veya kabızlık, mukuslu dışkılama, dışkılama sonrası ağrının azalması ancak bağırsakların tam boşalmadığı hissi gibi şikayetler ile hasta geldiğinde öncelikle bu şikayetlere neden olan organik bir bozukluk var mı ortaya çıkarabilmek için ayrıntılı fizik muayene, tetkikler yaparız. Tam kan sayımı ve biyokimyasal inceleme batın ultrasonografisi, dışkı incelemesi, hidrojen nefes testi (SİBO veya Gıda intoleransı varlığının incelenmesi amacı ile) gibi. Noninvaziv testler ile inceleme yaptıktan sonra bizi daha ileri tetkikler için yönlendirecek bir patoloji saptamaz isek tedaviye geçeriz hastaların izleminde tedaviden gördükleri faydaya göre ileri tetkik ve tedaviye geçilir.
HUZURSUZ BAĞIRSAK SENDROMUNDA TEDAVİ
Tedavinin ana temel taşını diyet düzenlemesi oluşturmaktadır. Çünkü huzursuz bağırsak sendromuna sahip bireylerin yeme alışkanlıkları sorgulandığında çoğunluğunda ultra işlenmiş gıda ve hızlı hazırlanabilen gıdaların aşırı yoğun olduğunu, lif oranı düşük sebze ve meyvelerden fakir beslenme yaptıklarını görüyoruz.
· Lif oranı arttırılması ve gaz oluşumuna neden olan fermente gıdaların azaltılması (düşük FODMAP diyeti) diyet değişikliğinin ana prensibidir. Nedir bu gaz oluşumunu arttıran gıdalar:
· (FOADMAPs: Fermentable Oligosaccharides, Disaccharides, Monosaccharides and Polyols.) olarak adlandırılırlar ne neredeyse günlük beslenmemizin tamamını içerirler. (Link: https://guncel.tgv.org.tr/journal/86/pdf/100677.pdf) Liste incelendiğinde kesilmesi neredeyse imkansız gibi görünen besinlerdir. Zaten bu nedenle bu beslenme önerisi yakınmaları çok fazla olan kişilere bireysel olarak düzenlenir ve ortalama 2-6 hafta arasında uygulanır. Uzun süre devam edilmesi, gerekli vitamin ve minerallerin eksikliğine yol açacağı için önerilmez. Kesilen bu gıdalar daha sonra aşama aşama hastaların diyetine eklenirler. Sadece İBS ve SİBO tanısı olan hastalara kısa süreli olarak uygulanmalıdır. 2. Aşamada kesilen gıdaları aşama aşama 8 hafta içinde başlanır. Bu süre içinde rahatsızlık hissini yeniden başlatan gıdalar tam olarak tespit edilip o gıdalardan hastanın uzun vadede uzak durması sağlanır. Aslında FODMAP diyeti HBS şikayetlerini tetikleyen gıdaların hasta tarafından anlaşılamadığı durumlarda bu gıdaların tespitini bize sağlar. Ayrıca Düşük FODMAP’ lı beslenme esnasında bağırsaklarda bir dinlenme ve bağırsak mikrobiatasında bir kendine gelme sağlanır.
· Yeterli sıvı alımı huzursuz barsak sendromunda mutlaka sağlanmalıdır.
· Yeterli uyku çalışmalarda huzursuz bağırsak şikayetlerinin azalmasını sağlamıştır.
· Düzenli fiziksel aktivite; huzursuz bağırsak sendromunda mutlaka önerilmelidir. Düzenli egzersiz kişilerin stresi yönetebilme kapasitesini arttırarak beyin ve bağırsak arasındaki iletişimin düzelmesini sağladığını gösteren birçok bilimsel çalışma mevcuttur.
· Eşlik eden depresyon ve anksiyete varlığının tespiti halinde konuşma terapileri, gurup terapileri, bilişsel ve davranışsal destek tedavileri ve gereğinde anti depresan ilaçlar HBS’da tedaviye eklenmektedir.
· HBS tedavisinde bağırsakta artmış olan aşırı kasılmayı azaltmak için spazmolitik ilaçlar, kabızlık ve ishali düzenlemek için verilen motilite düzenleyiciler kullanılır. İlaç seçimi tamamen hasta özelinde bireysel olarak yapılır.
· Kabızlık ağırlıklı semptomlar varlığında; guanilat siklaz 2c analogları, laksatifler, hacim oluşturan ilaçlar, SSRI urubu ilaçlar kullanılabilir.
· HBS tedavisinde probiyotikler tedaviye eklenmektedir. Çalışmalarda HBS tanısı almış bireylerde probiyotik bakteri çeşitliliği ve miktarında değişi saptanmıştır. Ancak her probiyotik aynı derecede HBS tedavisinde etkili değildir. Özellik önerilen faydalı probiyotik suşları: Bifidobacterium bifidum MIMBb75, (HBS’nin bütün semptomlarını baskılamış ve yaşam kalitesini arttırdığı gösterilmiş); Lactobacillus plantarum 299v (DSM 9843(karın ağrısı ve şişkinliği azalttığı gösterilmiş) ve Bifidobacterium infantis 35624 (new name: Bifidobacterium longum 35624), ( yine HBS’nin bütün şikayetlerini azalttığı gösterilmiş) Lactobacillus rhamnosus GG, Lactobacillus rhamnosus LC705, Propionibacterium freudenreichii ssp shermanii JS DSM 7067 ve Bifidobakterium animalis ssp lactis B012 DSM 15954 içeren çoklu suş ürünü HBS’nin tüm şikayetlerini azalttığı gösterilmiş probiyotik bakteri içerikleridir. Görüldüğü gibi rastgele kullanılan probiyotikler değil sadece bazı bakteri türleri bilimsel olarak HBS tedavisinde faydalı bulunmuştur o nedenle gıda takviyesi olarak reçetesiz satılan probiyotikleri almadan önce mutlaka doktora danışılmalıdır. Kaynak: February 2023 Global Guideline "Probiotics and Prebiotics" for IBS, the World Gastroenterology Organization looked at the level of evidence for probiotics.
Tedavi ve takip esnasında hastada fayda görülmez ve alarm semptomları dediğimiz bulantı kusma karın ağrısında artma fizik muayenede karın hassasiyeti, kilo kaybı gibi şikayetler eklenmeye başlar ise o hastada tanı artık HBS değildir ve altta yatan organik bir patoloji vardır, o yönde ileri tetkik ve tedavi aşamasına geçilir. HBS tanılı hastalarda tedavi ile genellikle 2. haftada şikayetlerde azalma başlar ancak tedaviyi genellikle 2 -3 aya tamamlamayı tercih ederiz.http://www.emelyigitkarakas.com
