Çocuklarda yas süreci nasıl işler?
Çocuklar bu dönemde ;ağlama ya da içine kapanma , sessizlik, uykusuzluk, iştahsızlık, kayıp yaşanan kişiyi sık sık sorma, oyunlarda kayıpla ilgili sahneleri sürekli tekrar etme, aşırı hiperaktiflik vb. şekilde bu süreci yaşayabilirler. Aynı zamanda ölümü tam olarak anlamlandırmayabilirler. Örneğin ;birinin geri gelebileceğini düşünebilir ya da ölümü bir ceza olarak algılayabilirler. Ölümün ne olduğunu bilen çocuklar ise inkar edip duygularını bastırabilirler.
Çocuklarda yas sürecinde nasıl destek olabiliriz?
Öncelikle ,çocuğun duygularını yaşamasına izin verilmeli. Duygularını ifade etmesine fırsat verilmeli ve müdahale edilmemelidir. “Üzülme “ya da” güçlü olmalısın” gibi cümleler yerine, çocuğun duygularını ifade etmesine alan açın. Hissettiklerini anlayın ve duygularını yansıtın. Örneğin;” biliyorum şu anda bu durum senin için çok zor.” gibi empatik cümleler kurun. Daha sonrasında size sordukları sorular karşısında gerçekçi açıklamalar yapın. “Uykuya daldı” “Melek oldu” gibi açıklamalar yapmayın.
Çocuğun yaşına uygun olarak ölümün doğal bir süreç olduğunu ,geri dönüşün olmadığını belirtin. Örneğin , küçük çocuklar için“Bazen insanlar yaşlanır ya da hastalanır ve bu dünyadan giderler. Bu, hayatın bir parçasıdır. Ama onları hatırlayarak kalbimizde hep yaşayacaklar.”Biraz daha büyük çocuklar için: “Ölüm, yaşamın bir parçasıdır. Hepimiz bir gün bu dünyadan ayrılırız, ama kaybettiğimiz kişi kalbimizde hep yaşamaya devam eder.” Gibi.
Çocuklar için güvende hissetmek çok önemlidir ölümün ardından güvensiz ve tek başına hissedebilirler. Yalnız bırakmamak ve güvende olduğunu hissettirmek çok önemlidir. Aynı zamanda kendi duygularınızı da çocuğun kaldırabileceği bir biçimde(ağlama krizleri ,öfke patlamalarınızı yansıtmayacak bir şekilde) ifade edip kendi yas sürecinizi de ihmal etmemelisiniz. Kendi yas sürecinizi yaşadıktan hemen sonra çocuğa yönelmeniz gerekmektedir.
Çocuklar konuşarak ifade edemedikleri duyguları; oyun, resim çizme veya hikaye anlatma yoluyla dışavurabilirler. Bu yüzden onlara duygularını anlatabileceği farklı yollar sunmak önemlidir. “İstersen birlikte oyun oynayabiliriz, oyunu sen seçmek ister misin?” gibi. Bazı çocuklar yas sürecini sağlıklı bir şekilde atlatmayabilirler.Eğer uzun süreli içe kapanma ,yoğun öfke patlamaları gibi davranışlar sergiliyorsa bir uzman desteği almak faydalı olabilir.
Sonuç
Çocukların yas süreci yetişkinlere oranla sürekli değişkenlik gösterebilir. Çocukları anlamak ve duygularını ifade etmek etmesine fırsat tanımak için sabır ve anlayışa ihtiyaç vardır. Aynı zamanda çocuklara güvende hissettirmek yas sürecini daha sağlıklı geçirmelerini yardımcı olabilir. Çocuklara güvende olduğunu ve yalnız olmadığını belirtmek , çocuğun duygularını ifade etmesini kolaylaştırır.
H.Narin FİDAN
Mustafa CEM OĞUZ
