Çocuklarda şaşılık

Şaşılık, gözlerin paralelliğinin bozulması durumudur. Doğuştan olabileceği gibi, ileri yaşlarda da ortaya çıkabilir. 

Hayatın ilk 6 ayında ortaya çıkan belirgin şaşılıklara doğuştan şaşılıklar denir. Yeni doğmuş bebeklerde kaymanın tespit edilmesi bazen güç olabilir; çünkü, yenidoğan döneminde gözler genellikle paralelliklerini sürdürmezler. İçeri veya dışarı kısa süreli kaymalar olabilir. Bunun nedeni doğumda bebeklerin gözlerinin gelişiminin daha tamamlanmamış olmasıdır. Onlar bir erişkin gibi göremezler, ışığı görürler, bir şeklin hayalini ve sınırlarını hissedebilirler. Sonuç olarak 3 aya kadar bebeklerin gözlerinde zaman zaman hafif dereceli kaymalar görülebilir. 4-6 ay civarında görme normal düzeye yaklaşır ve renk hissi oluşur. İşte bu 3-4 aylık dönemden sonra gözlerde kaymalar görülüyorsa bu durum mutlaka bir göz doktoru tarafından değerlendirilmelidir.

Doğuştan şaşılıklar genellikle kas ve sinirlerdeki uyumsuzlukların sonucudur ve erken dönemde ameliyat ile tedavi edilmelidir. Bu tip hastalarda yapılan en önemli hata; ameliyatın ertelenmesi, çocuğun okul çağına kadar ameliyat için bekletilmesidir. Oysa iki gözle görmenin yâni derinlik hissinin oluşabilmesi için ameliyatın, çocuğun bir yaş içindeyken yapılması daha uygundur.

Doğuştan şaşılıklarda diğer önemli bir nokta ise, kas ve sinirlerdeki uyumsuzluklardan başka bazı durumların da şaşılık yapabileceğidir: Doğuştan katarakt, bazı doğuştan göz bozuklukları, tümör ve infeksiyonlar da şaşılığa neden olabilir. Sayılan bu hastalıkların ayırt edilebilmesi ve erken dönemde tedavi şansını yakalayabilmek için şaşılık olan bebeklerde gözün arkasının da muayenesi çok önemlidir.

Altıncı aydan sonra, bazen bir düşme sonrası, bazen ateşli bir hastalık ve bazen de hiçbir neden yokken çocuklarda göz kayması ortaya çıkabilir.

Bazı çocuklar, güneşte çok rahatsız olur ve kaymaları arttığı için tek gözlerini kaparlar, bazı çocuklar ise daha iyi görmek ve kaymadan duyduğu rahatsızlığı bastırabilmek için başlarını değişik pozisyonlarda tutarlar.

Gözlerde kayma her zaman olmayabilir, çocuk çok dikkatlice yakın bir nesneye baktığında veya dalgın olduğunda kayma ortaya çıkabilir. Bazen kayma bulunduğu çekilen fotoğraflardan anlaşılabilir. Bu durumlarda anne-baba (ebeveyn) çok dikkatli gözlemciler olmalı ve şüphelendikleri anda çocuklarını, şüphe duyduğu fotoğrafları da yanına alarak bir göz doktoruna başvurmalıdır.

Altıncı aydan çocukluk dönemine kadar olan şaşılıklarda sorun çoğunlukla gözlerdeki yüksek hipermetropi gibi kırma kusurudur. Bazı çocuklarda kırma kusuru gözlükle giderildiğinde şaşılık düzelir. Bazı çocuklarda gözlük şaşılığın bir kısmını düzeltir, bazılarında ise düzeltmez. Bu durumlarda şaşılığın düzelmeyen miktarı ameliyatla düzeltilmelidir.

Burada, çocuklardaki göz tembelliğinden bahsetmek faydalı olacaktır. Görme çok karmaşık mekanizmaların birlikte rol oynadıkları bir sistemdir ve doğuştan itibaren 6 yaşa kadar öğrenilerek kazanılır. Yeni doğmuş bir bebek bir erişkin kadar duyabilir ancak bir erişkin gibi göremez. Eğer görmesini engelleyecek doğumsal katarakt, yüksek kırma kusuru (hipermetropi, miyopi, astigmatizma), kırıcı ortam bozuklukları, şaşılık gibi sorunu varsa ve özellikle bu tek gözde ise, o göz görmeyi öğrenemeyecek ve tembel kalacaktır. Yapılan erken tedavi gözdeki tembelliği azaltır ve saptandığı ve tedavi edilebildiği zamanına bağlı olarak ortadan kaldırabilir. Bu nedenle ebeveynler çocuklarının ilk 6 yaş dönemindeki göz problemlerinde çok uyanık olmak zorundadırlar.

Şaşılığı olan çocuklarda ameliyat ihtimali aileyi korkutmaktadır, oysa doğuştan şaşılık ve gözlükle düzelmeyen şaşılıklarda ameliyat tek çaredir ve ne kadar çabuk davranılırsa çocuğun görmesi o kadar iyi korunur. 

Bebeklerin burun köklerinin geniş olması nedeniyle bazen de şaşılık olmadan bebeklerde gözlerde içe kayma varmış gibi bir görünüm olabilir, bu duruma yalancı şaşılık denir ve bir iki sene sonra burun kökü daraldığında, şaşılık görünümünü ortadan kalkar.

Sonuç olarak, çocuğunuzun gözünde şaşılık olduğundan şüphe ediyorsanız, kısa zaman içinde bir göz doktoruna başvurmalısınız. Doktorunuz çocuğunuzun görme muayenesini yapacak kaymasının olup olmadığını, derecesini ölçecek, ilaç damlatarak kırma kusuru tayini yapacak ve gözlerde tembellik saptarsa buna yönelik tedaviye başlayacaktır.