Çocuklarda Kontrol İhtiyacı ve Kaygı İlişkisi
Kontrol, çocuk için belirsizlikle başa çıkmanın bir yolu olarak ortaya çıkar ve güvenlik hissini geçici olarak artırır.
Kaygı yaşayan çocuklar, öngörülemez durumlar karşısında yoğun bir tehdit algısı geliştirebilir.
Ne olacağını bilememek, onlar için kontrol edilemez bir stres kaynağıdır. Bu nedenle günlük rutinlere aşırı bağlılık,
oyunların belirli kurallarla oynanması konusunda ısrar, plan değişikliklerine karşı yoğun tepkiler ve ebeveynleri yönlendirme
çabaları görülebilir.
Kontrol ihtiyacının gelişiminde aile dinamikleri önemli rol oynar. Aşırı koruyucu, kaygılı ya da tutarsız ebeveyn tutumları,
çocuğun çevreyi tehlikeli algılamasına neden olabilir. Öte yandan, düzensiz yaşam koşulları, sık değişen kurallar veya
öngörülemeyen tepkiler de kontrol ihtiyacını besler. Çocuk, kontrol ederek kaosu azaltmaya çalışır.
Okul ortamında kontrol ihtiyacı yüksek olan çocuklar, öğretmen talimatlarına aşırı duyarlılık gösterebilir ya da
grup çalışmalarında zorlanabilir. Kendi istediği şekilde ilerlemeyen durumlarda öfke patlamaları ya da içe kapanma
davranışları ortaya çıkabilir. Bu durum akademik performansı ve sosyal ilişkileri olumsuz etkileyebilir.
Terapötik süreçte çocuğun kontrol ihtiyacının bir sorun değil, bir baş etme yöntemi olduğu kabul edilir.
Amaç kontrolü tamamen ortadan kaldırmak değil, kaygıyı düzenleyebilecek alternatif yollar geliştirmektir.
Duygu düzenleme çalışmaları, nefes egzersizleri ve bedensel farkındalık teknikleri bu noktada etkilidir.
Oyun terapisi, çocuğun kontrol ihtiyacını sembolik olarak ifade etmesine olanak tanır.
Kontrollü oyunlardan esnek oyunlara geçiş, çocuğun belirsizliğe toleransını artırır.
Aynı zamanda problem çözme becerileri ve esneklik çalışmalarıyla çocuk, her şeyin kendi kontrolünde olmak zorunda olmadığını
deneyimleyerek öğrenir.
Ailelere yönelik rehberlikte, çocuğa güvenli ve tutarlı sınırlar sunmak önemlidir.
Aşırı müdahaleci olmadan, küçük seçim alanları tanımak çocuğun kontrol ihtiyacını sağlıklı şekilde karşılar.
“Her şeyi ben belirlemeliyim” yerine “Bazı şeyleri seçebilirim” algısı gelişir.
Sonuç olarak, çocuklarda kontrol ihtiyacı çoğu zaman kaygının bir yansımasıdır.
Anlaşıldığında ve doğru şekilde desteklendiğinde bu ihtiyaç esnekliğe dönüşebilir.
Güvenli ilişkiler ve terapötik destekle çocuk, belirsizlikle başa çıkmayı öğrenir ve daha dengeli bir duygusal yapı geliştirir.
Hazırlayan: Uzman Psikolog Mustafa Cem Oğuz
