Çocuklarda 4 adımda davranışçı terapi
4 Adımda Davranışçı Terapi
Davranışçı yöntem aile ve uzman öncülüğünde ve ittifakla ilerlenmesi gereken bir durumdur. Uzmanın buradaki görevi, öncelikle aileyi eğitmek ve sistem içindeki yerlerini belirlemek olmalıdır. Sadece ilaç tedavisinin kullanılamayacağı bu durum için en uygun olan davranışçı yaklaşım ile tedavi sürecini genişletmektir. Adım adım davranışçı yaklaşım:
1. Adım: Çocuğu tanımak
Bilinmeyen topraklarda ilerlemek, insanın kaybolmasına ve çaresiz kalmasına neden olur. İlk önce çocukta değiştirilmesi gereken davranışların ehemmiyet sırasına göre sıralanması ve çocuğun hangi davranışlara ne kadar ve ne tepkiler verdiğinin gözlenmesi olmalıdır. Yapılacaklar listesinde birçok talebi olan ailenin, çocuğun yapısına göre neyin çocuğu motive ettiğini ve nelerin yardımcı olacağının değerlendirmesi gerekmektedir. Bunlara örnek olarak, yatağın veya odanın toplanması, şiddet uygulamamak, öz-bakım gibi davranışların oluşması için çalışmalar söz konusu olabilir. Bu davranışları oluşturmak için sözel yaklaşımlarda genel atıflardan ziyade (Örnek; İyi bir çocuk ol) daha belirli sözel yaklaşımlarda (Örnek; Kardeşine vurman doğru değil) bulunmak çok önemlidir. Bu, çocukla her hâlükârda girilecek olan tartışmanın konusunu daraltacaktır. Unutulmamalıdır ki bir defada değiştirilmesi istenen beş davranış yeterli olacaktır.
2. Adım: Tedavinin takibi
Aynı sözel komutlar veya yaklaşımlar (Örnek; kardeşine vurma) çocuğun aşinalık kazanmasına sebep olur. Bir cümle veya söz (uyaran) ne kadar çok tekrarlanırsa, muhatap olunan kişi de yabancılaşma ve duyarsızlaşma başlar. Bunun yerine “Bu sabah ne konuştuğumuzu anımsıyor musun?” veya “Hayır” gibi çocuğun yordama, yargılama ve sorgulama becerilerini geliştirecek cümleler kullanılması gerekmektedir.
3. Adım: Ödül ve Ceza
Çok geniş bir konuya sahip olan bu adım, çocuğun olumlu davranışlarının ödüllendirilip, olumsuz davranışlarının cezalandırılması ile ilgilidir. Ancak altının defalarca çizilmesi gereken konu, çocuk olumlu ister olumsuz bir davranışta bulunsun, ödülün ve cezanın davranışın miktarıyla paralel olması gerektiğidir. Eğer çocuk üç birim kadar iyi davranmışsa üç birim kadar ödüllendirilmelidir. Bu sıcak bir gülümseme veya beş liralık okul harçlığına zam şeklinde de olabilir. Bu durum cezalandırma konusu için de aynen geçerli olmalıdır. Özellikle ceza verilirken de çocuğun yaşının hesaba katılması gerekmektedir. Unutmaması gereken: Asla ceza olarak fiziksel şiddet uygulanmamalıdır! Bu alanın çok kapsamlı olmasından ve sistematik bir şekilde birçok tekniğin kullanılarak gidilmesi gerekmektedir. En önemli şey ise ödülün rastgele zamanlarda verilmesi gerektiğidir. Aksi takdirde çocuk ödüle karşı kayıtsız kalmaya başlayacaktır.
4. Adım: Genel Değerlendirme
Tüm adımları kapsayan ve genel bir değerlendirme ile neyin işe yarayıp neyin işe yaramadığını tespit etmemize yarayan bu adım, yeni davranış modellerinin ve yeni stratejilerin oluşturulmasında geri bildirim verir niteliktedir. Burada belirtilmesi gereken en önemli konulardan biri anne-baba ittifakının hepsinden önce olduğudur. Özellikle çocuk ebeveynlerden biri tarafından ödüllendirilir veya cezalandırılırsa diğer ebeveyn de konu hakkında bilgilendirilmeli ve ortak olmalıdır.
Alkım Seven
Nöropsikolog