Bir İnsan Çiz Testi Nedir?
“Bir İnsan Çiz Testi” (Draw-A-Person Test - DAP), çocukların bilişsel ve duygusal dünyasını anlamak için kullanılan projektif testlerden biridir. İlk olarak Goodenough (1926) tarafından çocukların zihinsel gelişim seviyelerini ölçmek amacıyla geliştirilmiştir. Ancak zamanla, testin sadece bilişsel yetenekleri değil, çocukların duygusal ve psikolojik durumlarını da yansıttığı fark edilmiştir. Harris (1963) ve Machover (1949) gibi araştırmacılar, testin projektif özelliklerini inceleyerek psikolojik değerlendirmelerde kullanılabileceğini ortaya koymuşlardır.
Testin uygulanışı oldukça basittir: Çocuktan bir insan figürü çizmesi istenir. İlk başta sadece zekâ testi olarak kullanılan bu yöntem, zamanla çocukların kaygı, özgüven, depresyon, travmatik yaşantılar ve aile içi ilişkileri hakkında ipuçları sunduğu için psikolojik değerlendirme aracı olarak da önem kazanmıştır. Çocukların kendilerini, çevrelerini ve duygularını nasıl algıladıklarını anlamaya yardımcı olan bu test, özellikle çocuk psikolojisi alanında yaygın olarak kullanılmaktadır.
Bir İnsan Çiz Testi Nasıl Uygulanır?
Testin uygulanması oldukça basittir ve çocukların kendilerini rahat hissettikleri bir ortamda gerçekleştirilmelidir.çizim süreci terapist tarafından dikkatlice gözlenmelidir. Testin aşamaları şu şekildedir:
1. Çocuğa Yönerge Verilir: “Bir insan resmi çizmeni istiyorum. Nasıl çizeceğin tamamen sana kalmış.” şeklinde yönlendirme yapılır. Bazı durumlarda iki kişi ya da karşı cins diyerek yönlendirme yapılabilir.
2. Zaman Kısıtlaması Olmaz: Çocuk rahat bir şekilde, istediği kadar zaman harcayarak resmini çizer. Sadece son beş dk kala haber verilmesi daha uygundur.
3. Açıklama İstenebilir: Çizimi tamamladıktan sonra, çocuk çizdiği figür hakkında konuşmaya teşvik edilebilir. Çocuğun durumuna ve yaşına uygun olarak sorulan sorulardan bazıları aşağıda yer almıştır
1. Çizdiğiniz resimdeki kişi ne yapıyor?
2. Kaç yaşında?
3. Evli mi? (Resim eğer bir yetişkine aitse)
4. Kiminle yaşıyor?
5. En çok bağlı olduğu kişi kim?
6. Erkek veya kız kardeşi var mı?
7. Ne iş yapıyor?
8. Okula gidiyor mu?
9. Ne gibi istekleri var?
10. Akıllı mı?
11. Güçlü ve kuvvetli mi?
12. Sağlıklı mı?
13. Güzel mi?
14. En güzel yeri neresi?
15. En çirkin yeri neresi?
16. Sinirli birisi mi?
17. Aklında ne var? Ne düşünüyor?
18. Bazı şeylerden korkar mı?
19. Tasalı birisi mi, yoksa neşeli mi?
20. Nelere kızar, nelere öfkelenir?
21. Bu resimdeki kişinin en iyi ve en kötü özelliği nedir?
22. En çok istediği şey nedir?
Bir İnsan Çiz Testi Nasıl Yorumlanır?
Bu test, standart bir skor tablosuna dayalı bir değerlendirme sunmaz. Ancak, çocukların çizimlerinde bazı ortak temalar ve semboller belirli duygusal durumları gösterebilir. Aşağıda bazı örnekler verilmiştir;
1. Çiziliş Sırası: Normalde resim yukarıdan aşağıya doğru çizilir. Ayaklardan başlaması veya gövdeden önce kolların çizilmesi sosyal uyumsuzluk ve zorunlu fikirlerin varlığına işaret edebilir.
2. Resmin Cinsi: Kişi genellikle kendi cinsiyetinde bir figür çizer. Karşı cinsten bir figür çizmesi, anne-babaya yönelik saplantıları veya cinsel ilgiyi gösterebilir.
3. Sayfa İçindeki Yeri:
• Sağ tarafa yerleştirilen resimler dışa dönüklüğü,
• Sol tarafa yerleştirilen resimler içe dönüklüğü,
• Sayfanın üst kısmına çizilen resimler ise aşırı özgüveni gösterebilir.
4. Çizgilerin Yorumu:
• İnce çizgiler güvensizliği,
• Bastırılmış ve kalın çizgiler saldırganlığı,
• Silik çizgiler şizofrenik eğilimleri,
• Yüz hatlarını belirginleştirip bedeni ince çizenler sosyal uyum sorunu yaşama eğilimini gösterir.
5. Resimdeki Kişinin Yaşı:
• Çocukların yetişkin resmi çizmesi, ebeveynle çatışma veya saplantıyı,
• Yetişkinlerin çocuk resmi çizmesi, duygusal geriliği veya sorumluluktan kaçışı gösterebilir.
6. Resmin Açısı:
• Önden çizilmiş figürler sosyal uyumu,
• Yandan çizilmiş figürler çekingenliği gösterir.
7. Hareketin Yorumu:
• Hareket içeren figürler bazı kişilik bozukluklarına işaret edebilir.
• Birine eşya veren veya çağıran figürler, başkalarına bağımlılığı gösterebilir.
8. Eksiklikler ve Vurgular:
• Ağız, el, ayak gibi bölümlerin eksik olması ilgili alanlarda çatışmalar olduğunu gösterebilir.
• Gölgelendirme veya aşırı vurgular saldırganlık belirtisi olabilir.
9. Başın Yorumu:
• Küçük baş sosyal ilişkilerde zorluk ve şizoid eğilimleri,
• Büyük baş zekâya veya üstünlük hissine işaret edebilir.
Not: Yukarıda bahsedilen bazı yorumlar direkt teşhis koymak ve durumu anlamak için yeterli değildir bütünüyle ele alıp anlaşılması lazım. Bu bilgilere dayanarak direkt yorum yapılmaz.
Aileler Bir İnsan Çiz Testini Nasıl Kullanabilir?
Aileler çocuklarının çizimlerini değerlendirirken dikkatli ve anlayışlı olmalıdır. Çocukların çizdiği resimlere yönelik şu yaklaşımlar benimsenebilir:
•Yargılamayın: Çocuğunuzun çizimi hakkında olumsuz yorum yapmayın.
• Sorular Sorun: “Bu kim?”, “Ne yapıyor?”, “Nasıl hissediyor?” gibi açık uçlu sorularla çocuğunuzun duygu dünyasına ulaşabilirsiniz. Cevap vermediği noktada zorlamak çocuğun içe kapanmasına sebep olabilir
• Zorlama Yapmayın: Çocuklar bazen iç dünyalarını çizimle ifade etmek istemeyebilir. Eğer istemiyorsa, zorlamamak en iyisidir.
• Tek Bir Çizime Göre Sonuç Çıkarmayın: Çocuğun psikolojik durumu hakkında kesin yargılara varmadan önce genel davranışlarını da gözlemlemek gerekir.
Sonuç
“Bir İnsan Çiz Testi”, çocukların psikolojik dünyasına dair önemli ipuçları sunabilen değerli bir araçtır. Çocukların içsel dünyalarını anlamaya ve onlara destek olmaya yardımcı olabilir. Ancak, bu test tek başına bir teşhis aracı olarak görülmemeli, bir uzmanın rehberliğinde diğer psikolojik değerlendirme yöntemleriyle birlikte ele alınmalıdır.
Aileler ve eğitimciler, çocukların çizimlerine duyarlı bir şekilde yaklaşarak onların duygu ve düşüncelerini daha iyi anlayabilir ve gerekli destekleri sağlayabilirler. Çocukların sanat yoluyla kendilerini ifade etmelerine alan açmak, onların duygusal gelişimlerine büyük katkı sağlayacaktır.
Psk.dan. Narin FİDAN
Uzm. Psk. Mustafa Cem OĞUZ
