Çocukluk döneminde büyüme ve gelişme sürekli olduğundan bu dönemde beslenme her zaman yetişkinlerden daha fazla özen gerektirir. Yetişkinlerden farklı olarak çocukluk döneminde enerji ve protein ihtiyacı artar. Artan enerji ve besin öğeleri miktarlarını karşılamak için çocukları fazla yedirmekten daha önemli olan öğünlerin içeriğidir. Yani; hazırlanacak olan yemeklerin ve menülerin her bir besin grubunu içermesi ve besin öğeleri açısından yeterli olması gerekmektedir. Bu dönemde yemeklerin miktarı kadar içeriği de son derece önemlidir.
1 yaşından itibaren artık bağımsızlaşma çabaları içinde olan bebekler yeme işini kendi kontrolü altına almaya başlar. Kendi başına yemek yemeye çalışır. Bardağı, kaşığı, çatalı daha iyi kavrar, besinleri daha iyi çiğner. Çevresine ilgisi ve merakı oldukça artar, besinleri de merak etmeye sanki oyuncakmış gibi onlara dokunmaya başlar. 1 yaş dönemindeki çocuklar boğaza kaçmayacak her türlü besini yiyebilir konuma gelirler.
Çocukların yiyecek tüketimleri günlük olarak değişmek ile birlikte bu dönemde çocuklara düzenli yeme davranışının kazandırılması ilk hedef olmalıdır. Yemek saatlerinin belirli olması, aralarda abur cubur diye tabir edilen bisküvi, çikolata, cips, kola, şekerli içeceklerin tüketilmemesi gibi önlemlerle düzen oluşturulması hedeflenmelidir. 1 yaş çocuğunun yeme alışkanlıkları ebeveynlerinden ayrı düşünülemez, bu açıdan sağlıklı beslenme önerileri tüm aileye yöneltilmelidir.
1 yaşındaki bir çocuğun hem büyüme-gelişmesini tamamlayabilmesi hem de sağlıklı beslenme alışkanlıkları kazanabilmesi için, kendisine 4 besin grubundaki her besinin ihtiyacına yönelik miktarlarda sağlıklı pişirme yöntemleriyle verilmesi ve düzenli bir öğün planının oluşturulması gerekmektedir.
1 Yaş Çocuğunun Enerji ve Besin Öğeleri Gereksinmesi
Enerji : Bu dönemdeki çocukların fiziksel aktiviteleri çok yüksektir. Ağırlıkları başına 80-90 kal. Günlük ihtiyaçları olan alınması gereken enerjiyi ifade eder.
Protein : Çocuğun protein ihtiyacı kaliteli protein kaynaklarından sağlanmalıdır. Yumurta, et,tavuk, kurubaklagiller, süt-yoğurt-ayran gibi. Protein ihtiyacı ortalama ağırlığı başına 1-2 gramdır.
Yağ : Yağlar enerji sağlamasının yanında yağda eriyen vitaminleri sağlaması ve sinir sisteminin çalışmasında rol alırlar. Yetişkinlik döneminde zaman zaman yağ kısıtlamasına gerek olsa da çocuklar için bu durum söz konusu değildir. Çocuklarda günlük enerjinin yaklaşık %25-30’unun yağlardan gelmesi gerekmektedir.
Karbonhidrat : Günlük enerjinin büyük bir çoğunluğunun %50-55’inin karbonhidratlardan gelmesi gerekmektedir. Yalnız bu grupta dikkat edilmesi gereken basit şeker ve şeker içeren besinler,içeceklerdir. Çocukların bu tarz besinlere ilgisi fazla olduğu göz önüne alınırsa bu davranışlarında ebeveynlerin tutumu çok önemlidir. Fazla şekerin iştahsızlık oluşturabileceği ve erken yaşlarda fazla kilo alımına sebep olabileceği unutulmamalıdır.
Posa : Gelişmiş ülkelerde kalp hastalıkları ve bağırsak kanserleri dahil birçok hastalıkta posanın koruyucu etkisi ortaya çıkmıştır. Posa kaynakları olan; mevsim sebze ve meyvelerinin, tam buğday-çavdar-tahıllı ekmeklerin, yulafın ve baklagillerin sofralarda yer alması gerekmektedir.
1 Yaş Çocuğu İçin Menü Planlama
Yetişkinlik döneminde olduğu gibi bu yaş grubundaki çocuklarda da menü 4 temel besin grubundan oluşmalıdır.
Grup süt grubu ; bu grupta süt,yoğurt,peynir,çökelek ve benzeri besinler yer alır. Kemik ve dişlerin gelişimi, sinir ve kasların gelişimini sağlayan kalsiyum ile iyi kaliteli protein kaynağı gruptur. Bu grup besinlerden günde 2-3 su bardağı süt veya yoğurt ve 1 ince dilim – 35 gr- peynir veya çökelek tüketilmelidir.
Grup et grubu ; bu grupta et,tavuk,balık,yumurta,kuru baklagiller yer alır. Bu besinler iyi kaliteli protein ve minerallerden zengindir. Kasların güçlenmesi, kan yapımı, sağlıklı büyüme ve gelişme için gereklidir. Bu grup besinlerden ortalama 2-3 köfte kadar -60-90 gr- tüketilmesi yeterli olacaktır.
Grup sebze ve meyve grubu ; bu grup C vitamininden zengindir. A vitamininden de zengin olan bu gruptaki besinler çzellikle çocukların bağışıklık sisteminin güçlenmesinde etkilidir. Günde 2 porsiyon meyve, 4-5 kaşık sebze tüketilmesi gerekmektedir.
Grup tahıl grubu ; temel enerji kaynağı olan bu gruptaki besinler bitkisel protein ve B vitaminlerini içerir. Bu gruptaki besinler (ekmek,piriniç,makarna,bulgur vb.) süt veya yoğurtla karıştırılarak, çorbalara eklenerek veya yemek şeklinde verilmelidir.
+ 4 besin grubuna ek olarak 5. Grup yağ ve şeker grubudur. Bu gruptan sağlıklı olan bal,pekmez, tereyağ, zeytinyağı gibi besinler beslenmeye eklenebilir. Çocuklara hazırlanacak olan yemeklerde yağ seçeneği olarak bir tek zeytinyağının kullanılıyor olması gerekmektedir.
Öğün Sayısı
1 yaşından itibaren kazanılacak olan sağlıklı beslenme alışkanlıklarının temeli öğün düzenidir. Bu dönemde çocuğun kazanması gereken ilk sağlıklı davranış öğün saatlerini bilmesi ve tabağındaki yemekleri bitirmesidir.
Sabah-öğle-akşam öğünleri arasındaki ara öğünlerin içerikleri ve saatleri çocuğun öğünlerde tükettiği yemekler dikkate alınarak oluşturulmalıdır.
Evde ebeveynler dışındaki kişilerin bakımı altında olan çocuklarda anne veya baba çocuğun gün içerisinde tükettiği besinleri denemeli ve akşam öğününde sevdiği yiyecekleri sunarak günlük oluşabilecek açlığı gidermelidir.
Yiyeceklerin hazırlanmasında dikkat Edilecek Noktalar
Çocukların lezzet duygusu gelişmiştir, birbirine çok fazla karıştırılmış besinler tat ve görüntü açısından çocukların reddedebileceği besinler olabilir.
Özellikle yaz aylarında enfeksiyon hastalıklarından korunmak için içilecek suların kaynatılarak verilmesi gerekir.
Etlerin yüksek ısıda pişirilmemesi ileride oluşabilecek sağlık sorunlarından korunmak ve etin besin değerinin kaybolmaması açısından önemlidir.
Yemekler çok sıcak veya çok soğuk olmamalıdır.
Örnek Menü
Kahvaltı :
1 adet yumurta
1 dilim peynir
4-5 adet zeytin
150 ml. Süt
1 yemek kaşığı pekmez veya bal
1 dilim tam buğday veya çavdar ekmeği
Ara Öğün :
1 porsiyon mevsim meyvesi (püre, rende veya komposto şeklinde olabilir.)
Öğle :
4 kaşık kıymalı sebze yemeği
1 çay bardağı yoğurt veya 1 bardak ayran/cacık
1 dilim tam buğday veya çavdar ekmeği veya 1 kase çorba
İkindi :
1 porsiyon mevsim meyvesi (püre, rende veya komposto şeklinde olabilir.)
Akşam :
1 kase sebze çorbası
1-2 köfte kadar et/tavuk
2 kaşık bulgur pilavı veya 1 dilim ekmek
Gece :
1 çay bardağı yoğurt (içerisine tatlandırmak amaçlı ½ adet meyve de eklenebilir.)
Patlıcan nikotin içeriğinden ötürü 16. Aydan sonra tüketilmelidir.
