Vajinismus: Tanımı, Belirtileri, Nedenleri ve Tedavisi

Vajinismus Tanımı

Vajinismus vajina girişini çevreleyen pelvik taban kaslarının cinsel Birleşme,me jinekolojik muayene ya da tampon uygulaması gibi  peneterasyon girişimleri sırasında istemsiz ve tekrarlayıcı şekilde kasılmasıdır. Bu durum vajinal peneterasyonu kısmen ya da tamamen imkansız hale getirir.

  DSM 5'te vajinismus “Genito-Pelvik Ağrı/ Peneterasyon Bozukuğu”kategorisi altında ele almaktadır.(APA,2013). Ve kriterlerinde şu belirtilere yer verilmiştir:

1- Vajinal penetrasyon sırasında belirgin zorluklar.

2- Vajinal veya pelvik bölgede yoğun ağrı.

3- Peneterasyon girişimlerinde belirgin kaygı veya korku.

4- Vajinal kaslarda istemsiz kasılmalar.

Vajinismus Belirtileri

Vajinismus belirtileri klinik gözlemler ve Danışanın ifadesi üzerinden tanımlanır. Belirtiler kişiden kişiye farklılık gösterebilir. 

En sık görülen belirtiler şunlardır:

İstemsiz kasılmalar: vajina girişindeki kasların kontrolsüz şekilde kasılması.

Ağrı ve yanma hissi: penetrasyon girişimleriyle birlikte şiddetli ağrı, yanma ve batma hissi. 

Cinsel ilişkiden kaçınma: Ağrı ve başarısızlık korkusu nedeniyle ilişkiden kaçınma ya da reddetme.

Psikolojik etkiler: utanç, suçluluk, kaygı ve özgüven kaybı.

Günlük yaşama yansımaları: jinekolojik muayene ya da tampon kullanımının imkansız  veya zor hale gelmesi.

Vajinismus Nedenleri

Vajinismus yalnızca istemsiz kasılma bozukluğu değildir. Vajinismus, biyolojik, psikolojik, sosyo- kültürel faktörlerin etkileşime girmesi ile ortaya çıkan çok boyutlu bir cinsel işlev bozukluğudur. Bu yüzden çoğunlukla vajinismusun nedenleri birbirleriyle iç içe girmiş durumdadır. Örneğin kültürel mitler ile büyüyen bir kadında, cinsellik kaygı ve korkuyla ilişkilendirilebilir. Bu da psikolojik bir gerilime yol açarak fizyolojik kasılmaları tetikler.

Bu yüzden  vajinismus'un hem psikolojik danışma/psikoterapi (çift terapisi, cinsel terapi) hem de medikal destek içeren bütüncül bir yaklaşımla ele alınması gerektiği açıktır.

Türkiye'de yapılan çalışmalar, cinsel mitlerin ve toplumsal tabuların vajinismus gelişiminde çok belirleyici olduğunu göstermektedir.( Dişsiz & Oskay, 2011). Dolayısıyla Vajinismus tedavisi sürecinde yalnızca bireysel terapi değil, toplumsal farkındalık ve cinsel eğitim de çok büyük önem taşımaktadır.

Vajinismusun oluşumunda biyopsikososyal bir etkileşim söz konusudur. tek bir nedenden ziyade çok boyutlu faktörlerin birlikte rol oynadığı düşünülür.

Vajinusmusun başlıca nedenleri şunlardır:

1- Psikolojik Nedenleri

Cinsel bilgi eksikliği ve yanlış inanışlar: 

Cinsel birleşmenin çok acı vereceği; İlk gecede yırtılma, aşırı kanama gibi yanlış inanışlar.

Travmatik deneyimler:

Cinsel istismar, taciz, tekrarlayan ağrılı cinsel birleşme deneyimleri.

Korku kaygı:

Gebelik korkusu, günah, ayıp duygusu, dini kültürel baskılar, part nereden ayrılma endişesi, 

Düşük özsaygı ve performans baskısı: 

Başaramayacağını düşünme, eşe karşı mahcubiyet, eşim memnun edememe düşüncesi, yetersizlik hissi.

İlişkisel faktörler:

Partnerle iletişim problemleri, güvensizlik, çatışma.

2- Biyolojik ve Fiziksel Nedenler

Vajinal enfeksiyonlar( mantar, bakteriyel vajinosis )

Hormonel değişiklikler veya vajinal kuruluk.

Pelvik bölgede geçirilmiş ağır cerrahi işlemler ya da travmalar

3- Sosyo Kültürel Nedenler

Cinsel tabu ve baskılayıcı yetiştirilme tarzı.

Kadın bedenine yönelik olumsuz değer yargıları.

Cinselliğin ayıp, günah ya da tehlikeli  olduğuna dair kültürel ve kuşaklar arası aktarımlar.

Vajinismus Tedavisi

Vajinismus kadınlarda en sık görülen cinsel işlev bozukluklarından biridir. Peneterasyonu engelleyen istemsiz kasılmalarla karakterizedir. Bu durum Hem bireysel hem de ilişkisel  düzeyde önemli sorunlara yol açmaktadır.

Vajinismus tedavisinde erken tanı, bütüncül yaklaşım ve  çift odaklı müdahaleler başarı oranlarını önemli derecede arttırmaktadır.

Vajinismus tedavisinde başarı oranı oldukça yüksektir. araştırmalar uygun tedavi gören kadınların %90'ına yakınında tam iyileşme sağladığını ortaya koymaktadır.( Rassing et al; 2004). Ancak tedavi süresi ve başarısını etkileyen faktörler arasında semptomların şiddeti, bozukluğun süresi, çiftin ilişkisel dinamikleri ve kültürel faktörler önemli derecede rol oynamaktadır.

Vajinismus tedavisinde en sık kullanılan yöntemler şunlardır:

1- Psikoterapi ve Danışmanlık

Bilişsel davranışçı terapi(BDT): Yanlış inançların sorgulanarak dönüştürülmesi. Duygu,  davranış ve düşüncelerin değişimi. Sistematik duyarsızlaştırma prosedürleri.

Beden farkındalığı çalışmaları:  gevşeme teknikleri, nefes egzersizleri

2- Cinsel Terapi Yaklaşımları

Master ve Johnson (1970) Tarafından geliştirilen cinsel terapi modelleri, Vajinismus'un tedavisinde halen yaygın olarak kullanılmaktadır.

Cinsel terapi  vajinismus tedavisinde en etkili yöntemdir. Cinsel terapi, vajinal spazmı çözmek, vajinal girişe ilişkin fobik korkuyu yenmek ve daha sonra yönetmek amacıyla uygulanan tedavi yaklaşımıdır. Cinsel terapi genellikle çiftin birlikte katılımıyla yürütülür.

Cinsel terapinin ilk aşamalarında kadına ve eşine cinsel eğitim ve cinsel bilgilendirme yapılması daima cinsel terapinin merkezindedir.. Amaç sağlıklı cinsel yaşam için bilinçlenme ve farkındalık sağlayarak çiftin cinselliğe ilişkin kaygı ve korkularını azaltmaktır. 

Bir sonraki cinsel terapi aşamasında vajinal kasılmalarla ilgili Korkular çalışılarak vajinal kasları geliştirme ve kasılmaları çözmeye yönelik egzersizler uygulanır.

Dereceli duyarsızlaştırma: kadının kendi bedenine güven geliştirmesi.

Gevşeme teknikleri: Derin nefes çalışmaları vajinal kasları ve karın kaslarını gevşetir ve rahatlatır. Kişinin kaygısını azaltır. Bedensel gerginliği ortadan kaldırarak kaygıyı yönetmesini sağlar.

Pelvik ve taban egzersizleri: Vajinal kasları yeniden eğitmek ve kontrolünü ele  almak için uygulanır. Bu vajinismus tedavisinde çok önemli bir aşamadır.

Vajinal direktörler, parmak egzersizleri: vajina girişe ilişkin fobik korkuyo önlemek, vajinal kasları esnetmek ve vajinal spazmı çözmek ve spzmın tekrarını önlemek için kullanılır için kullanılır.

3- Çift Terapisi

Partner'in Terapiye katılımı vajinismus çözmede kritik rol oynar.

Eşin anlayışlı ve sabırlı olması.

Çiftlere yönelik iletişim becerileri eğitimi.

Ortak egzersizler, (dokunma, duygusal odaklanma ve yakınlık arttırıcı çalışmalar.

Cinsel iletişim kurma, cinsel duyumları geliştirme  ve cinsel uyumu arttırma çalışmaları.

4- Medikal ve Fiziksel Yaklaşımlar

Vajinal enfeksiyon tedavisi.

Hormon  tedavileri, vb.

Vajinismus kadınlarda en sık görülen cinsel işlev bozukluklarından biridir. Vajinal girişi engelleyen  istemsiz kasılmalar en  karakteristik özelliğidir. Vajinismus sadece cinsel ilişkiyi değil, bireyin ruhsal sağlığını, evlilik ilişkilerini ve yaşam kalitesini etkileyebilmektedir.

Vajinismus sadece fizyolojik bir kasılma değil aynı zamanda psikolojik, ilişkisel ve sosyo kültürel boyutları olan çok  faktörlü cinsel işlev problemidir. Bu yüzden vajinismus tedavisi sürecinde bütüncül bir yaklaşım izlenir.

Erken tanı, bütüncül tedavi ve çift odaklı yaklaşımlar, vajinismus tedavisi başarı oranlarını önemli ölçüde artırmaktadır.

Erken tanı, uygun tedavi yöntemleri ile başarı oranı oldukça yüksektir. Vajinismusun anlaşılması ve doğru müdahale edilmesi kadınların cinsel sağlıklarına ve genel yaşam doyumlarının artırılmasında kritik öneme sahiptir.

Kaynakca:

Dişsiz, M. & Oksay, U.(2011) Kadınlarda vajinismusun sosyo kültürel nedenleri . Florence Nightingale hemşirelik dergisi 19(2), 65, 72
2- Reissing, E.D.,Binik Y.M., Cohen , D.&Amsel, R. (2004) Vaginal spasm, pain on behavior: An empirical investigation of vaginismus. Archives of sexual behavior 33(1). S-17

3. Amerikan Psikiyatri birliği (2013) Mental bozuklukların tanısal ve sayımsal el kitabı.Beşinci baskı (DSM-5).(Çev,ed;.köroğlu) Ankara Hekimler Yayın Birliği.

Güldane Kavgacı
Uzm.  Aile ve Evlilik Danışmanı & Cinsel Danışman