Bu yazımda son yıllarda giderek vaka sayısı artan ve tedaviye direnç kazanan mikrobik hastalık uyuzdan bahsedeceğim. Sarcoptes scabiei hominis adlı parazit uyuz hastalığının etkenidir. İnsandan insana bulaşan bu parazit insan derisi dışında normal koşullarda 2-3 gün yaşayabilir. Bu süre hastanın deri döküntüsü ile beraber 10 günü bulabilir. Parazitin kazdığı tüneller ve içine bıraktığı yumurtalar ve atıklarına karşı oluşan reaksiyon ile özellikle geceleri yoğunlaşan kaşıntıyı ve deri lezyonlarını görüyoruz. Uyuzlu kişi ile temastan 3 gün sonra kaşıntılar başlayabilir. Bu süre 6 haftaya kadar uzayabilir.
Bulaşmanın hijyenle bir ilgisi olmadığını hatırlatmak gerekir. Çok kolay bulaşabilen hastalıkta birlikte uyumak kişiden kişiye bulaşta en önemli faktördür. Deri dışında çok uzun yaşayamadığı için giysiler, nevresim ve havlu gibi kişisel ürünlerden bulaş riski daha azdır.
Gece kaşıntısı ve ailede kaşınan başka kişiler olması tanıdan şüphelenmeyi gerektirir. Deri döküntülerinin dağılımı, özelliği, parazitin kazdığı tünelleri görmek, şüpheli lezyonlarda çeşitli incelemeler yapmak ve bazen karışan diğer hastalıkları elemek için deri biyopsisi yapmak gerekebilir.
Tedavi başarısının önemli bir kısmı aslında aynı evi paylaşan herkesin; kaşınmasa bile herkesin; tedaviyi doğru şekilde uygulamasına bağlıdır. Tedavi öncesi sıcak bir banyo ve keselenmek ardından tedaviyi kullanmak ilacın etksini artırır. Tedavide farklı kremler, losyonlar yapma (majistral) ilaçlar kullanılabilir. Tedaviler genel olarak kuru deriye sürülür. Tüm deri bölgelerine; tırnak altı, parmak araları, kıvrım bölgeleri, göbek deliği ve kıllı bölgelerde kılların altına; ilacın sürülmesi gerekir. Hastanın yaşı, gebelik emzirme durumu, önceden kullandığı ilaçlar gözönüne alınarak tedavi düzenlenir. Son yıllarda hasta sayılarında artış ve tedaviye direnç kazanan olgular olması sebebiyle bazen farklı ilaçlar dönüşümlü kullandırılır ya da klasik uygulama süreleri daha uzun tutulabilir. İlaçların tahriş edici etkisi ve kaşımaya bağlı gelişebilen ikinci ekzema ve bakteryel enfeksiyonlarda mutlaka tedavi edilmelidir.
Tedavi başarısını etkileyen bir diğer faktör eşyaların temizliği dir. Özellikle uyuz tanısı almadan önceki 1-2 hafta içinde kullanılan tüm giysi, iç çamaşırı, nevresim, havlu-bornoz gibi eşyaların en az 60º ısı da yıkanması, dikiş yerlerinden sıcak ütü ile ütülenmesi ve yıkanamayan giysiler, yastık-yorgan-battaniye gibi eşyaların ise havasız poşetlerde 10 gün kadar bekletilmesi gerekir.
Son olarak medikal bir tedavi almadan evde yapılacak sirke, tuzlu sıcak su banyoları ve bitkisel uygulamaların tek başına yeterli olmadığını deriyi tahriş ederek kaşıntıyı artırabileceğini hatırlatmak isterim. Şüpheli kaşıntı, geceleri artan kaşıntı veya aynı evde birden çok kişide kaşıntı olması durumunda vakit kaybetmeden hekiminize başvurun ve lütfen hekiminizin söylediği ilaç uygulama yöntemlerini dikkatle uygulayın.
