Tekrarlayan İlişki Kalıplarının Bilinçdışı Kökenleri
### Tekrarlayan Kalıplar Neden Oluşur?
Psikodinamik kuram, bireyin çocuklukta yaşadığı duygusal deneyimleri ve bu deneyimlerin oluşturduğu içsel şemaları tekrar etmeye eğilimli olduğunu savunur. Bu durum, Freud’un “tekrarlama zorlantısı” (repetition compulsion) kavramıyla açıklanır. Kişi, çözülmemiş bir duygusal deneyimi bilinçdışı düzeyde yeniden yaşamak, kontrol etmek ya da onarmak için benzer ilişkileri tekrar kurar.
Örneğin; sevgisiz bir babayla büyüyen bir birey, yetişkinlikte de mesafeli partnerleri çekici bulabilir. Bu seçim, geçmişin yarasını bugünde iyileştirme çabasıdır ama çoğu zaman aynı acının yeniden yaşanmasına neden olur.
### Bağlanma Stilleri ve Kalıp Oluşumu
- **Kaçıngan bağlanma:** Duygulara mesafeli partnerleri çekme eğilimi.
- **Kaygılı bağlanma:** Aşırı ilgi bekleyen, terk edilme korkusuyla hareket eden ilişkiler.
- **Düzensiz bağlanma:** Kaotik, istikrarsız ve yoğun duygusal dalgalanmalar içeren ilişkiler.
### Şema Terapi Perspektifi
Şema terapi, erken çocukluk döneminde gelişen temel inanç kalıplarının (şemaların) bireyin hayatı boyunca nasıl tekrarlandığını inceler. Özellikle “terk edilme”, “duygusal yoksunluk”, “kusurluluk” gibi şemalar, kişinin sağlıksız ilişki örüntülerine girmesine yol açabilir.
### Kalıplar Nasıl Kırılır?
1. **Farkındalık geliştirmek:** İlişkilerde tekrar eden durumları ve hisleri gözlemlemek.
2. **Geçmişi anlamak:** Çocukluk deneyimlerinin bugünkü tercihleri nasıl etkilediğini sorgulamak.
3. **Yeni deneyimler oluşturmak:** Farklı bağlanma biçimlerini deneyimleyerek yeni ilişkisel yollar açmak.
4. **Terapötik destek almak:** Bilinçdışı dinamiklerle çalışmak, bu kalıpların fark edilmesini ve dönüştürülmesini kolaylaştırır.
### Terapi Sürecinde Değişim
Terapide güvenli bağ deneyimi sunularak bireyin geçmiş travmaları ve ilişki şemaları çalışılır. Böylece birey, ilişkilerde yeniden seçim yapma gücünü kazanır.
### Sonuç
Tekrarlayan ilişki kalıpları, geçmişin bugüne taşınmış izleridir. Bu kalıpları fark etmek ve değiştirmek mümkündür. Psikolojik farkındalık, geçmişle yüzleşme cesareti ve profesyonel destek, bireyin daha sağlıklı ilişkiler kurmasının önünü açar.
---
Uzman Psikolog Mustafa Cem Oğuz
