Kaygı, kişinin tehdit edici bir uyaranla karşı karşıya kaldığında yaşadığı, bedensel, duygusal ve zihinsel tepkisidir. Çocukluktan, yetişkinliğe kadar, hepimiz yaşamımızın bir döneminde korku ve kaygı duyguları yaşarız. Her duygu gibi makul düzeydeki ” kaygılarımız hayatta kalma, koruma, motivasyon gibi güdülerimizi destekler.
Ancak yaşanan kaygı çok yoğun ise, kişinin, enerjisini verimli bir biçimde kullanması, dikkatini ve gücünü yapacağı işe yönlendirmesi , odaklanması zordur. Kişi potansiyelini tümüyle kullanamaz ve istenen performansa erişemez.
Önemli olan, kaygıyı tümüyle ortadan kaldırmak değil, kaygıya yenik düşmemek ve yaşanılan kaygıyı belli bir düzeyde tutarak onu kendi yararımız için kullanmaktır.
Sınav kaygısı da, hayatımızın belirli dönemlerinde yaşadığımız ve yaşamak zorunda kaldığımız bir sınav öncesinde, esnasında ve sonrasında yaşanabilen korku, endişe ve rahatsızlık halidir. Kaygının belli bir düzeyde yaşanması gereken bir duygu olduğu bizleri ders çalışma konusunda motive edici bir etki yaptığı kaçınılmazdır... Aşırı sınav kaygısı başarısızlığa neden olur. Kişinin dikkat, öğrenme, bellek fonksiyonlarını olumsuz etkiler . Başarıyı ve motivasyonu düşürür. Fakat kaygının kontrol altına alınmasıyla birlikte performansın artacağı ve kaygının düşeceği bilinmelidir
Sınav kaygısı durumunda vücutta birtakım hormonal değişiklikler meydana gelmektedir. Bunun sonucu olarak kaygı ve stresin derecesine göre kişide sınavdan günler öncesinde belirtiler oluşur.
Düşünceler , duygular ve davranışlar arasında bizi şaşırtacak bir etkileşim vardır. Düşünceler duyguları, duygular davranış şeklimizi belirler.
Stresin artmasıyla birlikte olumsuz düşünceler öğrencinin zihnini kaplamaya başlar; “Ya sorular çok zorsa.”, “Bu sınavda başarısız olursam biterim.” veya “Sınavım kesin kötü geçecek.” Gibi Felaket senaryoları içeren düşünceler, unutkanlık, dikkati toplayamama, konuları hatırlamakta güçlük çekme, dikkat ve konsantrasyonda bozulma gibi zihinsel belirtileri oluşturur.Daha sonra bunun sonucunda ;
Gerginlik, sinirlilik, karamsarlık, korku hali, panik, kontrolü yitirme hissi, çaresizlik, heyecan , huzursuzluk, endişe, başarısızlık korkusu, iç sıkıntısı , kendine güvende azalma,kendini yetersiz ve değersiz görme gibi duygusal belirtiler görülür.Bunun sonucunda ise;
Göz bebeklerinde büyüme , Vücut ısısında artış , Adrenalin salgısının artması, Hızlı soluk alıp verme, Kalp ritminde hızlanma , terleme, baş dönmesi , yeterli nefes alamama boğulma hissi , söylenenleri anlamama, duymama, kas gerginliği, mide bulantısı, titreme, ağız kuruluğu , karın ağrıları gibi bedensel belirtiler ile birlikte ,ders çalışmayı bırakma, sınavı yarıda bırakarak sınavdan çıkmak, ders çalışmayı erteleme, çalışmaya isteksizlik , uyku düzeninde bozukluklar gibi davranışsal belirtiler görülmektedir.
Sınav kaygısının nedenleri nelerdir?
1-Zamanı Etkin Kullanamama;
2-Yanlış Ders Çalışma Alışkanlıkları
3-Mükemmeliyetçilik Düşüncesi;
4-Başarısızlık Korkusu;
5-Sınava Çok Fazla Anlam Yüklenmesi
6-Aile Baskısı;
Sınav Kaygısının etkileri nelerdir ve bu süreçte neler olur?
Öğrenilenleri aktaramama, okuduğunu anlamama, düşünceleri organize etmede zorluk, dikkatte azalma, sınavın içeriğine değil kendisine odaklanma, zihinsel becerilerde zayıflama , enerji azlığı, fiziksel rahatsızlıklar sınav kaygısının başlıca etkileridir.
Sınav kaygısı gerçek dışı beklenti ve yorumlar içerdiğinden yanıltıcıdır. Öğrenciyi farkında olmadan kendi davranışını denetleyemez hale getirir…
Yapılan araştırmalarda sınav kaygısı yüksek olan kişiler için en büyük sorunun daha önce öğrenilenleri sınav sırasında hatırlayamamak olduğunu ortaya çıkarmaktadır.
Kişinin potansiyelini ortaya koyabilmesi için sınav sırasında dikkatinin tümünü sınav sorularına yöneltmesi gerekir.
Ancak sınav kaygısı yüksek olan kişilerin yaşadığı endişe dikkatin bölünmesine ve sınavla ilgili olmayan şeylere yönelmesine neden olur. Öğrenci dikkatini sınava vermekte güçlük çeker.
Dikkat sınav soruları ile kişinin kendi performansına ilişkin yorum ve beklentileri arasında bölünür. Bir süre sonra öğrenci dikkatinin çoğunu akademik başarısı ile ilgili olumsuz otomatik düşüncelere ,yorum ve değerlendirmelere yöneltir
. Böylece sınava odaklaşması gereken dikkat ve zihinsel enerji hedefinden uzaklaşıp, dağılır ve öğrencinin gösterdiği performans potansiyelin çok altına düşer.
İşte hepimizin sınav kaygısı olarak nitelendirdiği süreç böyle çalışmaktadır. Bu süreç içinde olumsuz, mantık dışı düşünceler önemli bir yer tutmaktadır.
Sınav kaygısıyla başa çıkma yolları nelerdir?
‘’Gerçekçi hedef koymak , kaygıyı bastırmaya değil, onu kabul etmeye ve tanımaya çalışmak, kaygı üzerinde etkilidir’’
a-Sınava planlı programlı çalışma; Planlı ve programlı ders çalışma sınava yeterince ve zamanında çalışmanızı sağlar.
b-Sınav Zamanına Kadar Ders Çalışma; Son ana kadar ders çalışmak öğrenilenlerin karışmasına neden olacağından sınavdan bir iki gün önce ders çalışmayı bırakmak gerekir.
c-Uyku, Dinlenme ve Beslenme
Sınav gecesi yeterince uyumaya çalışın.
Sınavdan önce iyice dinlenin ve sınavı düşünmemeye çalışın.
Sınavdan önce fazla ve dokunacak yiyeceklerden uzak durun.
d-Düşünce ve inançları sorgulamak (gerçekçi olmayan düşünme alışkanlıklarını farklı bir gözle yeniden değerlendirmek )
Eğer başarılı olamazsam aileme ne söylerim
Bu sınavda başarılı olamayacağım
Ellerim titriyor. Ne yapacağım
Ben yetersizim. Aptalın tekiyim...
gibi olumsuz ve yıkıcı düşüncelerden mümkün olduğunca uzak durun. Olumlu ve gerçekçi düşünceler oluşturmaya çalışın;
Sonuç her ne olursa olsun ailem beni seviyor.
Bu sınavda başarılı olacağım.
Elimden geleni yapacağım.
Bu sınav için yeterliyim. Ben akıllı biriyim.
e-Doğru Nefes Alma ve Gevşeme: Sınava girmeden ya da sınav sırasında kaygı düzeyiniz artarsa, birkaç kez derin nefes alın. Ayrıca birkaç dakika gözlerinizi kapatarak sizi mutlu eden bir anıyı ya da bir yeri hayal edin. Bu rahatlamanıza ve düşünce odağınızın değişmesine yardımcı olacaktır
Kaygının zihinsel süreci olan "endişe" ile başa çıkmak için gerçekçi ve olumlu düşünme biçimini benimsemeye çalışırken, bedensel süreci olan "yoğun uyarılma" ile başaçıkmak için de gevşeme egzersizleri yapmayı deneyebilirsiniz.
Ailelere öneriler.
Aileler sınırlarının farkında olmalıdırlar. Güven ve sorumluluk vermeli, önemsemeli, olumlu geri bildirimde bulunmalıdır.
Sınava ilişkin konuşmalarda özenli davranmalı, gerçekçi olmalı, akranlarıyla karşılaştırmaktan kaçınmalıdır.
Empati önemlidir. Duygu ve düşünce paylaşımı yapmalıdır.
Sınavı yüceltmemek, ölüm kalım sorunu yapmamak gerekir.
Yüreklendirici ve motive edici davranmak önemlidir.
Çocuklar koşulsuz sevilmelidir.
Aile bireyleri uygun rol modeli olmalı, uygun aile ortamı sağlamalı ve uygun problem çözme davranışları geliştirilmelidir.onlarla sağlıklı ilişkiler kurabilirler
