Post Travmatik Stres Bozukluğu (PTSB): Nedir, Belirtileri Nelerdir ve Nasıl Baş Edilir?
Post Travmatik Stres Bozukluğu (PTSB), bireyin yaşamını tehdit eden ya da yoğun korku, çaresizlik ve dehşet duyguları yaratan bir olayın ardından gelişebilen psikolojik bir rahatsızlıktır. Savaş, doğal afetler, cinsel veya fiziksel saldırı, ciddi kazalar ya da sevilen birinin ani kaybı gibi travmatik olaylar, bu bozukluğun gelişmesine zemin hazırlayabilir. PTSB, yalnızca yaşanan olayın ağırlığıyla değil, kişinin olayla başa çıkma kapasitesiyle de ilgilidir.
PTSB’nin Belirtileri
PTSB belirtileri genellikle dört ana başlık altında toplanır:
1. Yeniden Yaşantılama (Intrusion): Travmatik olay, bireyin zihninde istemsiz şekilde tekrar yaşanır. Kabuslar, ani hatırlamalar (flashback) ve yoğun psikolojik sıkıntılar bu gruba girer.
2. Kaçınma (Avoidance): Kişi travmayı hatırlatan yerlerden, kişilerden, konuşmalardan ve düşüncelerden uzak durmaya çalışır. Bu kaçınma davranışı, zamanla sosyal izolasyona neden olabilir.
3. Negatif Düşünceler ve Ruh Hali Değişiklikleri: Suçluluk, utanç, umutsuzluk gibi olumsuz duygular artar. Travmadan önce keyif alınan aktiviteler artık ilgi çekmez. Bellekte boşluklar oluşabilir ve bireyin kendilik algısı zarar görebilir.
4. Aşırı Uyarılmışlık (Hyperarousal): Sürekli tetikte olma hali, uyku sorunları, öfke patlamaları, dikkat dağınıklığı ve ani irkilmeler bu belirtiler arasındadır.
Tanı ve Yaygınlık
PTSB tanısı, genellikle travmadan sonraki bir ay içinde süregelen belirtilerle konur. Ancak bazı kişilerde belirtiler aylar sonra ortaya çıkabilir (gecikmiş başlangıç). Araştırmalar, kadınların PTSB geliştirme riskinin erkeklerden daha yüksek olduğunu göstermektedir. Ancak herkesin travmaya verdiği yanıt farklıdır.
Tedavi Yöntemleri
PTSB, profesyonel destekle büyük ölçüde tedavi edilebilen bir bozukluktur. Uygulanan başlıca yöntemler şunlardır:
• Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT): Bireyin travmayla ilgili düşünce kalıplarını fark etmesini ve yeniden yapılandırmasını hedefler.
• EMDR (Göz Hareketleriyle Duyarsızlaştırma ve Yeniden İşleme): Travmatik anıların beyinde yeniden işlenmesini sağlayan etkili bir terapi türüdür.
• İlaç Tedavisi: Antidepresanlar ve anksiyolitikler gibi ilaçlar, özellikle ağır vakalarda semptomların hafiflemesine yardımcı olabilir.
• Destek Grupları: Benzer deneyimleri paylaşan bireylerle bir araya gelmek, yalnızlık hissini azaltabilir.
Başa Çıkma ve İyileşme Süreci
PTSB ile başa çıkmak zaman alabilir. Bu süreçte bireyin kendine karşı şefkatli olması, sağlıklı rutinler oluşturması, fiziksel aktiviteye yönelmesi ve destek sistemlerinden yararlanması önemlidir. Travmayı inkâr etmek yerine, kontrollü bir biçimde yüzleşmek iyileşmenin temelidir.
Post Travmatik Stres Bozukluğu, her yaştan ve her geçmişten insanı etkileyebilecek ciddi bir psikolojik rahatsızlıktır. Ancak uygun terapi, sosyal destek ve zamanla bu bozukluğun üstesinden gelmek mümkündür. Unutulmamalıdır ki, travmadan sonra yardım istemek zayıflık değil, iyileşmeye atılan güçlü bir adımdır.
