MİNDFULNESS VE SİNİR BİLİM
1-) FARKINDALIK NEDİR? Farkındalık fark etmek demek değildir. Farkındalık; tam tersine etrafta olan bitenleri çokta önemsememek dikkatimizi buralara yöneltmemek demek olabilir. Peki farkındalık sonradan edinilebilecek bir şey mi? Farkındalığı ne kadar genç bir beyin erkenden başlarsa o kadar erken öğrenebilir. Farkındalık zihnimizin bir çıktısıysa ve sürekli olarak geliştirilebilecek bir şeyse o zaman bu yolculukta’’ ben oldum’’ diye bir şey asla olamaz. Yani beynininiz kendini geliştirme değiştirme kapasitesi geliştikçe her zaman bir üst aşamaya farkındalık çıkartılabilir. Farkındalık beynimizle alakalı olduğundan beynimizi etkileyen her şey farkındalık düzeyimizi etkiler ne kadar genç başlarsak o kadar avantajlı oluruz. Farkındalık dediğimiz şeyin zihnimizi şu anda tutmayla arasında inanılmaz bir paralellik var. Yani anda olmak anın kendisi olmak demektir. Farkındalık zihninizi anda tutmakla alakalıdır. Zihninizin, kalbinizin ve bedeninizin anda olabilmesini sağlamaktır. İstediğiniz aktiviteyi yapın hiç önemli değil ister bedensel ister zihinsel isterseniz de nefes aktivitesi yapın. Bunu yaparken zihniniz o anda işe yani zihniniz tecrübe ettiğiniz şeyleri tecrübe etmek ile meşgul ise o an hissettiklerinizi hissetmekle meşgulse farkındalıklı egzersizdir. Tam tersi dünyanın en iyi nefes egzersizi hocası ile en pahalı yoga salonunda yoga yaparken düşüncelerinizde o anda kalamıyorsa dikkatinizi düşüncelerinizi kendinizden dışarıya var olan zamandan başka zaman dilimine götürüyorsanız farkındalıklı egzersiz değildir. Şöyle düşünün pilates yapıyorsunuz. Bir pozun içerisindesiniz. Nefesinize odaklanmanız lazım ‘’uff ya ben bu poza dayanamıyorum acaba kaç dakika sonra bu ders bitecek’’ gibi zihnimiz geleceğe dair bir yolculuğa akıyorsa yaptığınız egzersiz pilates kültürü bakımından 10 da 10 yaptığınız egzersiz ancak mindfulness tekniğine bakıldığında zihniniz anda olmadığı için beyninizin mindfulness farkındalık egzersizi değildir. Kısacası farkındalığın zihnimizle alakalı olduğunu çok iyi anlamamız gerekiyor. Farkındalıklı bir egzersiz farkındalıklı bir meditasyon bedeninizle yaptığınız iş ile değil zihninizin bunu yaparken ki hali ile ilgilidir. Farkındalık beyinle alakalı olduğu için ne kadar erken bu işlere başlarsak o kadar iyidir. Farkındalık beyninizin zaman makinası olmakla alakalıdır.
2-) FARKINDALIK VE BEYİN: İnsan beyni bildiğiniz üzere bizi biz yapan, eşsiz olan, başka hiçbir canlıda kıyaslanamayacak kadar gelişmiş olan en önemli varlığımızdır. Konuşmamız, kişiliğimiz, karakterimiz, zaman algımız, gerçeklik algımız, uyanıklığımız, uykumuz, huylarımız, düşüncelerimiz, davranışlarımız beyin tarafından üretilir ve işletilir. Beyini incelediğimizde göze ilk çarpan şey tamamen benzeyen tamamen aynısı olan milyonlarca hücrelerden oluşan ce bölgelere ayrılmış ve her bölgenin kendince üstlendiği bölgelerimiz var. Görmeyle alakalı ayrı konuşmayla alakalı ayrı düşünmeyle ilgili bir bölme var hafıza ile ilgili bir bölme var hislerle duygularla ilgili bir bölme var hislerle duygularla ilgili bölme var bunların hepsi ayrı bölmelerdedir. Dışarıdan bakılınca tek bir organ ama onu incelediğimizde zaman ister anatomik, patolojik veya beyin MR ile baktığınızda farklı bölgeleri var. Ve her bölge üstlendiği bölümü yaptıkça gelişir yapmadıkça körelir. Bu şu anlama gelebilir. Doğuştan kör olan bir insanın görme merkezi bizimki kadar gelişmiş olmayabilir. Ya da çok kitap okuyan bir insanın düşünme yetisi gelişir. Yani beynimiz tek bir organ değil bir sürü bölgeden oluşur ve bu bölgelerin yetileri sabit değildir. Dahası bu bölmeler birbirleriyle bağlantılı haritalar sistemler oluşturur. Mesela; uyanık olduğumuzda beynimizin bölmeleri aslında aynıdır. Bu uyuyor olduğumuzda da bölmeler aynıdır. Yani görme merkezim ben uyuduğumda da vardır. Sadece bu merkezlerin birbirleriyle haberleşme sistemleri farklıdır. Uyanık olduğumuzda sistem bir çalışır uyuyor olduğumuzda sistem bambaşka çalışır.
DEFOUIT MOD ( SIRADAN MOD)= Otomatik pilottan sorumlu bir moddur. Yolda yürümeyi öğrendikten sonra bir daha dikkat etmezsiniz. Bisikleti kullanmayı öğrendikten sonra bir daha dikkat etmeden kullanırsınız. Kitabı okurken ‘’ya ben ne okudum şuan da’’ dersiniz okumuşsunuzdur. Otomatik pilotta okuduğunuz için okuduğunuzu anlamazsınız bile. % 80 günün burada olduğunuzu belirtir. Bu moddaki beyin çok daha bencil olur. Çok hızlı bir sitemdir. Etkilere çok hızlı yanıt verir. Çok duygusaldır. Geçmişi sorgulamayı sever. Şimdi niye hepimizin kendi geçmişimizi düşündüğümüz zaman hep kendi duygusal anlarımıza daha çok gittiğimizi anlamışsınızdır. Bu sistemi sorgulayamayız. Hayatta kalmamız için gerekliydi. Bu sistemin gereksiz yere çok fazla çalıştığı zamanlarda endişe, kaygı, depresyon, stres, dürtüsellik, öfke, dikkat eksikliği, ilgi dağınıklığı, bir şeyi öğrenmeme, huy değiştirme gibi konular bu tarafın fazla çalışmasıyla oluşuyor. Bir de bu sistemin tamamen karşıtı bir sistem var.
TASK POZİTİF MOD: Bu sistem % 20 çalışır. Anda kalmayı seviyor. Faydacı bir moddur. Aritmetik ve rasyoneldir. Yeniliğe açıktır. Farkındalık eğitimlerin temelinde insanlar farkındalıklı meditasyon yaparak, farkındalıklı zihin egzersizleri yaparak, yemem ve beslenme şekillerini değiştirerek, uyku kalitelerini artırarak, bazı sporları düzenli yaparak, kendilerini ve zihinlerini anda tutarak % 80 kadar çalışan dandik modun zihinlerini Task Pozitif Mod’a dönüştürebiliyorlar. İki sistem birbirleriyle kıyaslanırsa şunu görmek çok kolay olucaktır. Çünkü aslında siz nefese odaklanarak, anda kalarak ve sağlıklı beslenerek beyninizin bir çalışma bölümünü ufaltıp başka çalışma bölümünü geliştiriyorsunuz. Aradaki farklara bakarak hayatımızda ne kadar önemli olduğunu anlayabiliriz. Yani son derece faydacı bir insana dönüşebiliriz. Sürekli olarak aynı acı veren aynı depresif ruh halinde olmaktansa kendimizi yeniliğe açık hale getiririz. Sürekli geçmişten pişmanlık duymaktansa şu anın kendisini yaşamanın tadına varabiliriz. Yani farkındalık yapmak eski sistemden bizi çıkarıp yeni sisteme koyabilecek potansiyeldedir.
3-) BEYİN VE AN: aklımızı anda tutmak istiyorsak ilk fark edeceğimiz şey 1-) İLK BAŞTA ZOR OLACAK. Dandik mod sürekli çalışıyor. İçinde bulunduğumuz dünya bizi sürekli bir hayvan olmaya itiyor. Bu yüzden insanı insan yapan Task mod’a çok ihtiyacımız yok ve sürekli dandik modu kullandığımız için beynimiz bu tarafa yatkındır. Bu yüzden anda kalmanın en önemli prensibi zorlanacaksınız biliyoruz ama yapmaya devam edeceksiniz. Her seferinde aklımızın sağdan sola kaydığını hissettiğiniz an tekrar zihninizi buraya getireceksiniz. Yani işin açıkcası nasıl yürümeyi emekleye emekleye öğrendiysek bu anda kalma işlemini de yapamayarak öğreneceğiz ve geliştireceğiz. Esas olay task pozitif sistemden dandik moda geçtiğimizi fark edip yine ana kitlenmek. Buradan da modern sinir biliminin bize kattığı Nero Plastistite ; beynimiz sürekli olarak yaptıklarımızla gelişir. 2-) ZAMANLA KOLAYLAŞACAK. Beynimizi kasa benzetecek olursak ilk başta yapılan egzersizler hafiften ağıra doğru gider. Egzersiz yaptığımızda vücudumuz çok kolay şekil alır değil mi? Biz de beynimize onun gibi egzersiz yaptırıp tekrar yapacağız. Hele bir de sabah kalkar kalkmaz ve yatmadan önce 10 dakika herhangi bir yöntemi seçerek aklımızı anda kalmaya sabit tutarsak eğer belirli bir zaman sonra bunu yapmak çok daha kolay olacak. Buda beynimize uyguladığımız bir spor egzersizidir. Özet olarak o anda ne yapıyorsanız yapın, hangi nefesi çıkartıyorsanız çıkartın gözünüz açık ya da kapalı olsun ister pilates yada yoga yapın ister kitap okuyun yada oyun oynayın eğer yaptığınız şeyi yaparken zihniniz anda kalıyorsa bu bir farkındalıklı egzersizdir. Ve bu egzersiz belirli bir tekrar ve belirli bir süre sonra beynimizin dandik moda yatırdığı kan ve o bölgedeki hücrelerin hacmi giderek küçülmeye ve artık yapıda bir değişime neden olur. Tam tersine insanı insan yapan sistem 2 denilen mantık, mukayese, planlama, yardımseverlik, kendisinden başkasını düşünme gibi insansı yetilerin olduğu yer giderek daha fazla kan almaya başlar ve daha fazla büyür. Ve farkındalıklı egzersizin en önemlisi anda kalmak onun etrafındaki en önemli arkadaşını tekrar yapmak sadece bir gün tekrar değil yapabildiğimiz kadar fazla tekrar yapmak gerektiğini öğrenmiş olduk. Anda kalabilmek için bir duyumuzu bir nefesimizi kullanabileceğimiz gibi aslında bir sporu yaparken ya da şarkıyı söylerken de kullanabilirsiniz. Beynimiz günün bazı saatlerinde Task mı dandik modumu kullanacağını ve bu verdiği kararı da gün boyu devam ettirmeyi sever. Eğer sabah kalkar kalkmaz yaptığımız ilk şey olduğu taktirde artık öğlen vaktinde bile halen daha beynimizin farkındalıklı kısımlarını kullanmaya daha meyilli olduğunu kanıtladı. Peki ne zaman yapmalıyım? Sabah kalkar kalkmaz yaparsak beynimizin arka tarafında yapmaya devam edecektir. Diğer zaman dilimi de yatmadan hemen öncedir. Bu yatmadan 10 dk önce yaparsak aslında kendinize PT seçmiş gibi uykunuzda o size farkındalık egzersizleri yaptırıyor denilebilir. 3-) 5 KİŞİYE TEŞEKKÜR ET. Farkındalık egzersizlerinin bir diğeri anda kalabilmek için Task pozitif ile kaldırabilecek bir oyun. Gözlerinizi kapatıp 5 tane farklı kişiye teşekkür ettiğiniz taktirde Task pozitif modda daha fazla kalabiliyorsunuz. Belki ilk zamanlarda yoga yapmakta nefesinizde odaklanmakta zorlanıyor olabilirsiniz. Kısa sürede olsa gözlerinizi kapatıp hayatınızdaki 5 kişiye teşekkür ettiğinizde bir şekilde belkide hileli bir şekilde dandik moddan task moda yöneltiliyorsunuz. 5 kişiye teşekkür etmekle modern bilimin artık sinir bilimine yöneltildiğini biliyoruz. 4-) YER DEĞİŞİKLİĞİ YAPINCA İLK 3 DAKİKA ÖNEMLİDİR. Evimizden işimize, işimizden spora veya herhangi bir dış mekandan evimize giderken, yeni bir mekana girdiğimiz zaman ilk 3 dakika önemlidir. Ben dandik modda mı Task pozitif modda mı hayatımı sürdüreyim diye karar vermeye çalıştığı bir yerdir. O yüzden ilk iş yerine gittiğinizde ‘’ ah bugün nasıl geçicek ‘’ diye kaygılanan derdik modda kaygılanan, dolanan bir zihin, mesela masanın üstünü temizlerken gerçekten anda kalıp işin kendisine odaklanmak, belki de iş yerinde geçireceğimiz bütün süreyi çok daha verimli geçirebilirsiniz. Ya da eve döndüğünüz zaman hemen evin içine girer girmez iş yerinizde yaşadığınız kötü olayları anlatmak ya da çocuğunuza okul nasıl geçti diye hesap sormak yerine geçmiş yaşantısına götürmektense ‘’çocuğum nasılsın, nasıl hissediyorsun.’’ Gibi ana dahi sohbetler. Bilgi ve iletişim değişikliği yapmakta fayda var. 5-) Devlet dairesine işiniz düştüğü ve devlet memurunun önünde sıra bekliyorsunuz. Biraz sonra konuşacağınız memur hakkında ‘’vay be bunlarda oturdukları yerden para kazanıyorlar’’ demektense onun için iyi niyet gösteriyor olmanız beyninizin Dandik moddan Task pozitif moda geçiyor olmasının kanıtıdır. Yani hiç tanımadığınız insanlarla biraz sonra iletişime geçecekseniz ilk 2 saniye içinde bunu kimseyle paylaşmanıza gerek yok. İçeriden iyi niyet göstergeleri yapıyor olmanız farkındalıklı bir zihnin yapısını açar.
