Kırık Nedir?
Kırık, bir kemiğin çoğunlukla büyük basınçların etkisinde kalmasıyla parçalanmasıdır. Kırıklar genellikle üçe ayrılarak sınıflandırılır: Yer değiştirmesiz yalın kırıklar; yer değiştirmeli kapalı kırıklar; açık kırıklar. Açık kırıklar, kırıkların genel tehlikelerinin yanı sıra, mikrop kapma tehlikesi taşıyan bir yara da ortaya çıktığından, daha karmaşık sorunlara yol açabilirler. Kırıkların tedavisinde, kırık uçlar eski durumlarına getirilip birleştirilerek öylece kalmalarının sağlanması genellikle, birkaç haftada kaynama ve iyileşmeyle sonuçlanır.
Kırık Belirtileri Nelerdir?
Kemik kırıklarının bazı ortak belirtileri vardır. Bu ortak belirtilerin yanı sıra, kırılan kemiğe göre ve kırığın yerine göre değişen özel belirtiler de vardır. Bu Özel belirtiler daha çok tıp adamlarını ilgilendirdiğinden, ansiklopedimizin kapsamı dışında kaldı. Biz yalnız kırıkların genel, ortak ve tanınması kolay olan belirtilerinden söz edeceğiz. Kırığın ortak belirtileri şunlardır:
Ağrı
Ağrının kaynakları kısaca şöyle özetlenir:
Kemiğin kendi sinirlerinin uyarılması
Periostun uyarılması
Kırık kemik uçlarının komşu yumuşak dokuları uyarması
Kas kasılması nedeni
Kırık bölgesindeki sinir lifleri dejenerasyona uğrayacakları için ağrı birkaç saat sonra kaybolur. Fakat kırık kemik hareket ettirildiğinde, kırık uçları zedelenmemiş sinir liflerim uyaracağından yeniden şiddetli bir ağrı ortaya çıkar.
Bölgesel Şişlik
Kırık bölgesindeki kanama ve bunun komşu yumuşak dokulara sızması, ayrıca bu dokularda da kanamanın olması ve daha sonra kanın pıhtılaşması şişlik nedenlerinden biridir. Başka bir neden de bu bölgede ödemin gelişmesidir. Bazı kırıklarda kemiğin kırık uçları üst üste biner. Böylece burada kemiğin kalınlığı iki katma çıkmış olur. Bu da başka bir şişliğin nedeni olur. Kırık uçların Üst üste binmesi sonucu kırık kemiğin boyu da kısalır. Bu durumda kemiğin çevresindeki yumuşak dokular bol gelip kıvrım yaparlar. Bu da bölgesel şişliğe yardım eder. Şişlik birkaç saatte artarsa büyük damarlarda yaralanmayı düşündürür. Femur, omurga gibi derindeki kemiklerin kırıklarında şişlik dikkati çekmez.
Şekil Bozukluğu
Kırık kemiğin boyu kısalabilir ve/veya kemik kırık bölgesinde normalde bulunmayan bir açı yapabilir. Kırık kemik kendi ekseni üzerinde bir miktar dönüp ait olduğu organa şekil kazandırabilir.
Fonksiyon Bozukluğu Kaybı
Kırık bir kemik bütünlüğünü kaybetmiş olacağından, doğal görevlerini yerine getiremeyecektir. Örneğin uyluk kemiği kırılmış olan bir hasta, çok özel bir durumun dışında, kırık olan bacağı üzerine basamayacak, yürüyemeyecektir.
Anormal Hareket
Kemik bütünlüğü kaybedilmiş olduğundan, merkezi kırık uçları olan anormal hareketler oluşacaktır. Örneğin kol kemiği ortadan kırıldığında, kolun tam ortasından bükülme olabilecektir.
Ekimoz
Ekimoz halk arasında “Morartı”, “Çürük” olarak bilinir. Ekimozun nedeni, damar dışına çıkan kanın alyuvarlarındaki hemoglobinin iki değerlikli demirinin üç değerlikli demire dönüşmesidir. Normalde alyuvarlara renk kazandıran hemoglobin kırmızıdır. Fakat hemoglobin demiri üç değerlikli olunca mor renk ortaya çıkmaktadır. Ekimoz ilk günlerde mor renkteyken sonra kızıla, daha sonra yeşile ve en sonunda da sarıya dönüşüp kaybolur.
Ekimozun kaybolması 3 hafta kadar sürebilir. Bu renk değişikliğinin nedeni, dokular arasına sızan kanın zamanla o bölgeden uzaklaştırılmasıdır.
Krakman
Kırık uçların birbirine sürtünmesiyle ortaya çıkan bir sestir. Bu sesi çakıl taşları üzerinde yürürken çıkan sese benzetebiliriz. Hiçbir zaman kırık kemiği oynatıp, bu sesin çıkmasını denememeliyiz. Çünkü kırık uçlar oynatıldığında, şiddetli bir ağrının yanında daha önemli bir sonuç ortaya çıkabilir. Bu da kırık uçların büyük bir daman ya da siniri kesmesidir. Büyük bir damarın kesilmesi, hastayı kanamaya bağlı olarak şoka sokup, ölüme neden olabilir. Büyük bir sinir lifinin kesilmesi, o sinir lifinin sorumlu olduğu bölgede felçlere ve duyu kayıplarına neden olur. Bütün bunlardan da anlaşılacağı gibi, kırık bölgesi kesinlikle hareket ettirilmemelidir. Kırık ilk yardımında iki ana ilke vardır: Kırık bölgenin hareketsizliğini sağlamak ve kanamayla mücadele etmek.
Radyolojik Belirtiler
Kırığın teşhisi kadar tedavisi ve sonucuna ışık tutacak olan radyolojik incelemeyle kırık derecesi, sayısı, yapısı, uçların durumu, kırığın yeri, çıkık ve yabancı cisim bulunuşu ancak iyi bir radyolojik incelemeyle anlaşılır.
Kırık Tedavisinin Süreci
Kemik kırılması ani olan bazı düşmeler, çarpmalar ve darbelerin alınması sonucunda oluşan sağlık problemlerinden biridir. Son derece acılı bir süreç olarak bilinmektedir. Kemik kırılması çeşitli bölgelerde çatlamalara neden olabiliyorken bazı bölgelerde de parçalanmaya kadar ilerleyebilmektedir ve yine bazı bölgelerde de kırılmalar kendini hiç göstermeyebilir. Kemik kırılması oluşmuş olan kısımda ilk olarak ağrı ve bazı şişkinlikler meydana gelir. Kırılma kendini şişkinlikler ve morluklar ile göstermektedir. Kemik kırılması oluştuğu anda yapılabilecek hususlara gelirsek ilki kemik uçlarını birbirleri ile doğru bir şekilde birleştirmektir. Kemik kırılması bulunan noktalar yoklandıkları zaman çeşitli tıkırtılar hissedilebilmektedir. Bazı esnalarda da kırılmış olan kemikler bazı kasları, deriyi ve etleri delebilmekte ve dışarıya kadar çıkabilmektedir.
Kırıkların Yol Açtığı Türler
Kırık oluştuktan bir süre sonra kırıkların yol açtığı türlerine göre bazı tedavi yöntemleri uygulanmaktadır. Tedavi süreçleri zaman zaman hafif olabiliyorken bazen de zor süreçlere girilebilmektedir. Bu husus da kırığın oluştuğu bölgeye göre de değişimler sunabilmektedir. Kırık olduğu zamanlarda oluşan ağrıları minimuma indirmek ilk öncelik olacaktır her zaman. Oluşan ağrı ve çeşitli ödemlerin çeşitlerini azaltma amacı ile bazen ilaçlara başvurulabilmektedir ki ilaçlar da çoğu zaman fayda edebilmektedir. Ek olarak belirtmek gerekirse kırık bölgesine sıcak veya soğuk tamponlar yapılabilmekte ve fizik tedavi cihazlarından da hızlı bir şekilde faydalanabilmektedir. Bu ürünlere de elektrik akımları ve derin ısıtıcılar gibi farklı cihazları örnek gösterebiliriz. Bu yöntemler yine kırığın hızlıca iyileşmesini sağlayabilmektedir.
Darbeler Sonucu Kırık ve Çatlamalar
Darbeler sonucunda kemiklerde bazı kırıklar veya bazı çatlaklar oluşabilir. Oluşan kırıkların acıları yumuşak doku zedelenmesi ve çeşitli çatlaklara göre de değişimler sunabilmektedir. Kapalı kırık veya açık kırık olarak da ikiye ayrılabilen kırık çeşitleri vardır. Kapalı kırıklar kemik derinin üstüne çıkmamış ve kendini göstermemektedir. Açık olan kırıklarda kırık kemik ucu deriyi delmiştir ve artık dışarıya çıkmıştır. Açık olan kırık çeşitlerinde mikrop kapma olasılığı oldukça yüksektir. Buna ek olarak kırık çeşitlerinden dolayı da oluşabilen ağrılar için de ekstra olan bazı bitkisel yollara başvurulabilir ve bu bitkisel yollarda ağrı sürecini dindirebilmektedir. Kırık ilk oluştuğu zamanlar doktora başvurulmalıdır
