Evlilikte Duygusal İhmal: Terapötik Yaklaşımlar ve İyileşme Süreci
Duygusal İhmalin Tanımı ve Özellikleri
Tanım: Duygusal ihmal, bireylerin ilişki içindeki sevgi, ilgi, onaylanma ve destek ihtiyaçlarının karşılanmaması durumudur (Crittenden, 2006). Fiziksel şiddet ya da açık bir istismar gibi görünür olmayabilir; ancak psikolojik etkileri çoğu zaman daha derindir.
Özellikler:
- Sessizlik: Açık çatışmalardan çok, duygusal mesafe ve iletişim eksikliğiyle kendini gösterir.
- Kroniklik: Küçük ihmal davranışları birikir ve yıllar içinde ilişkiyi aşındırır.
- Görünmezlik: Çiftler genellikle sorunun farkına geç varır; ihmal edilen partner çoğunlukla yalnızlık ve değersizlik hisleri yaşar.
Evlilikte Duygusal İhmalin Etkileri
İlişki Üzerindeki Etkiler:
- Partnerler arasında duygusal bağın zayıflaması
- Evlilik doyumunun azalması
- Yabancılaşma ve uzaklaşma duygusu
- İhanet, boşanma veya ayrı yaşama riskinde artış (Whisman, 2016)
Bireysel Psikolojik Etkiler:
- Yalnızlık, reddedilme ve değersizlik duyguları
- Depresyon ve kaygı bozuklukları
- Özgüvenin azalması
- Uzun süreli ihmal durumlarında travmatik stres belirtileri
Çocuklar Üzerindeki Etkiler:
Araştırmalar, ebeveynleri arasında duygusal ihmal gözlemleyen çocukların bağlanma sorunları yaşama, kaygılı ya da kaçıngan bağlanma stilleri geliştirme ihtimalinin arttığını göstermektedir (Mikulincer & Shaver, 2007).
Terapötik Yaklaşımlar
1. Duygu Odaklı Terapi (EFT): Çiftlere ihmal edilen duygusal ihtiyaçları fark ettirir. Negatif etkileşim döngülerini çözer, güvenli bağlanmayı yeniden kurar (Johnson, 2008).
2. Bilişsel Davranışçı Çift Terapisi (BDCT): İşlevsiz düşünce ve inançların ilişkiye etkisi ele alınır. Eşler, birbirlerinin ihtiyaçlarını yanlış yorumlama eğilimlerini fark eder (Epstein & Baucom, 2002).
3. İletişim Becerileri Eğitimi: Partnerlere açık ve empatik iletişim becerileri kazandırılır. 'Ben dili' kullanımı, aktif dinleme ve duyguların doğrudan paylaşımı üzerinde çalışılır.
4. Gottman Yaklaşımı: 'Duygusal banka hesabı' kavramıyla, çiftlerin küçük ama sürekli olumlu davranışlarla güveni yeniden inşa etmesi hedeflenir. 'Onarıcı girişimler' tartışmalarda yıkıcı döngüleri kırar (Gottman, 1999).
5. Mindfulness ve Öz-Şefkat Çalışmaları: Bireylerin hem kendi hem de partnerlerinin duygularına duyarlılık geliştirmesi sağlanır. Özellikle kronik ihmal yaşayan kişilerde duygusal farkındalık artırılır.
İyileşme Süreci
1. Farkındalık: Partnerler, evliliklerinde ihmalin varlığını kabul eder.
2. Duygusal İfade: Bastırılan duygular terapötik güven ortamında dile getirilir.
3. Yeniden Bağ Kurma: Güven, açıklık ve karşılıklılık yeniden inşa edilir.
4. Sürdürülebilirlik: Terapide kazanılan beceriler günlük yaşama entegre edilir.
İyileşme süreci her zaman doğrusal değildir. Çiftlerin yeniden eski alışkanlıklarına dönmemesi için uzun süreli destek ve uygulama gereklidir.
Türkiye Bağlamında Duygusal İhmal
Türk kültüründe duygular çoğu zaman dolaylı biçimlerde ifade edilir. Özellikle erkeklerin duygularını açıkça göstermekte zorlanması, ihmalin görünmezleşmesine neden olabilir. Geleneksel aile yapısında, evlilikte duygusal ihtiyaçların ihmal edilmesi 'olağan' bir durum gibi algılanabilmektedir. Bu nedenle çift terapilerinde kültürel duyarlılık, eşlerin hem geleneksel değerlerini korumalarına hem de duygusal paylaşımı artırmalarına yardımcı olur.
Tartışma
Duygusal ihmal, evliliklerde sessiz ancak en yıkıcı sorunlardan biridir. Açık bir kriz gibi fark edilmediği için genellikle geç müdahale edilir. Terapötik yaklaşımlar, eşlerin hem bireysel hem de ilişkisel düzeyde farkındalık kazanmalarını sağlar. Özellikle EFT ve Gottman yöntemleri, güvenli bağlanmayı ve duygusal yakınlığı güçlendirmede etkili bulunmuştur (Wiebe & Johnson, 2016).
Türkiye’de yapılacak daha fazla araştırma, kültürel normların duygusal ihmal üzerindeki etkilerini anlamaya ve uygun terapötik müdahaleler geliştirmeye katkı sağlayacaktır.
Sonuç
Evlilikte duygusal ihmal, görünmez ancak derin etkiler bırakan bir problemdir. Çift terapilerinde farkındalık, duygusal ifade, yeniden bağ kurma ve sürdürülebilirlik adımlarına odaklanmak, iyileşmenin temelini oluşturur. Güvenli bağlanmayı destekleyen, iletişim becerilerini geliştiren ve duygusal farkındalığı artıran terapötik yöntemler, çiftlerin daha doyumlu ve sağlıklı ilişkiler kurmasına katkı sağlamaktadır.
Kaynakça
Crittenden, P. M. (2006). A dynamic-maturational model of attachment. Australian and New Zealand Journal of Family Therapy, 27(2), 105–115.
Epstein, N. B., & Baucom, D. H. (2002). Enhanced cognitive-behavioral therapy for couples. American Psychological Association.
Gottman, J. M. (1999). The seven principles for making marriage work. Crown.
Johnson, S. M. (2008). Hold me tight: Seven conversations for a lifetime of love. Little, Brown Spark.
Markman, H. J., Stanley, S. M., & Blumberg, S. L. (2010). Fighting for your marriage. Jossey-Bass.
Miller, J. (2019). Running on empty: Overcome your childhood emotional neglect. Morgan James Publishing.
Mikulincer, M., & Shaver, P. R. (2007). Attachment in adulthood: Structure, dynamics, and change. Guilford Press.
Wiebe, S. A., & Johnson, S. M. (2016). A review of the research in emotionally focused therapy for couples. Family Process, 55(3), 390–407.
Whisman, M. A. (2016). Couples and relationship distress. Annual Review of Clinical Psychology, 12, 277–303.
