Dijitalleşme ve Ruh Sağlığı: Sosyal Medya Kullanımının Psikolojik Etkileri

Dijitalleşmenin Ruh Sağlığına Katkıları

Sosyal Bağlantılar ve Destek

Sosyal medya, bireylerin coğrafi sınırlardan bağımsız olarak iletişim kurmasına olanak tanımaktadır. Yalnızlık ve izolasyon duygularını azaltarak sosyal destek algısını güçlendirdiği bilinmektedir (Nabi et al., 2013). Özellikle göçmenler, kronik hastalar ve dezavantajlı gruplar için sosyal medya, psikolojik dayanıklılık kaynağı olabilmektedir.

Ruh Sağlığı Farkındalığı

Dijitalleşme, psikoloji alanındaki bilginin daha geniş kitlelere ulaşmasını sağlamaktadır. Online psikolojik danışmanlık, dijital farkındalık kampanyaları ve psikoloji içerikli sayfalar sayesinde bireyler ruh sağlığına dair daha bilinçli hale gelmektedir (Andersson & Titov, 2014).

Afet ve Kriz Durumlarında Dayanışma

Afet, pandemi ve kriz dönemlerinde sosyal medya, hızlı bilgi akışı ve toplumsal dayanışma aracı işlevi görmektedir. 2023 Kahramanmaraş depremleri sonrası sosyal medya, yardım çağrılarının en hızlı yayıldığı mecra olmuştur (Erdem, 2023).

Dijitalleşmenin Ruh Sağlığına Yönelik Riskleri

Sosyal Medya Bağımlılığı

Yoğun sosyal medya kullanımı, bireylerde bağımlılık düzeyine varabilmektedir. “Problemli sosyal medya kullanımı” kavramı, depresyon, anksiyete ve dikkat sorunları ile ilişkilendirilmiştir (Andreassen et al., 2012). Özellikle ergenlerde ekran süresinin artması, uyku bozuklukları ve akademik performans düşüklüğü ile bağlantılıdır (Twenge & Campbell, 2018).

Sosyal Karşılaştırma ve Benlik Algısı

Festinger’in (1954) sosyal karşılaştırma kuramı çerçevesinde, bireyler sosyal medyada gördükleri “ideal yaşam” temsilleriyle kendilerini kıyaslamakta, bu durum yetersizlik, düşük benlik saygısı ve depresif belirtilere yol açabilmektedir (Vogel et al., 2014).

Siber Zorbalık ve Psikolojik Travma

Sosyal medya, bireyleri siber zorbalığa da açık hale getirmektedir. Siber zorbalığa maruz kalmak, ergenlerde intihar düşünceleri dahil olmak üzere ciddi psikolojik sorunlara yol açabilmektedir (Kowalski et al., 2014).

Anksiyete ve Depresyon

Araştırmalar, yoğun sosyal medya kullanımının depresif belirtileri artırdığını ve özellikle ergenlerde anksiyete düzeyini yükselttiğini göstermektedir (Primack et al., 2017). Sosyal medya kullanım sıklığı ile yalnızlık arasında anlamlı bir pozitif ilişki bulunmuştur (Hunt et al., 2018).

Sağlıklı Dijital Kullanım İçin Öneriler

1. Dijital Detoks: Bireylerin günün belirli saatlerinde sosyal medyadan uzak durmaları önerilmektedir.

2. Zaman Yönetimi: Ekran süresini sınırlamak, uyku düzenini ve dikkat becerilerini olumlu etkiler.

3. Bilinçli İçerik Seçimi: Olumsuz duygular uyandıran içeriklerden uzak durmak, psikolojik iyi oluşu artırır.

4. Gerçek İlişkileri Güçlendirmek: Çevrimdışı sosyal etkileşimlere ağırlık vermek, yalnızlık algısını azaltır.

5. Profesyonel Destek: Sosyal medya bağımlılığı, depresyon veya kaygı yaşayan bireyler için psikoterapi etkili bir yöntemdir.

Sonuç

Dijitalleşme, modern yaşamın vazgeçilmez bir boyutu haline gelmiştir. Sosyal medya, doğru ve bilinçli kullanıldığında ruh sağlığını destekleyen önemli bir araç olabilirken, kontrolsüz kullanım depresyon, kaygı, bağımlılık ve benlik sorunlarını tetikleyebilmektedir. Bu nedenle hem bireysel düzeyde dijital farkındalık geliştirilmesi hem de toplumsal düzeyde bilinçlendirme çalışmalarının artırılması gereklidir.

Kaynakça

Andersson, G., & Titov, N. (2014). Advantages and limitations of Internet-based interventions for common mental disorders. World Psychiatry, 13(1), 4–11.

Andreassen, C. S., Torsheim, T., Brunborg, G. S., & Pallesen, S. (2012). Development of a Facebook addiction scale. Psychological Reports, 110(2), 501–517.

Erdem, M. (2023). Social media as a tool of solidarity in disaster times: The case of Turkey’s 2023 earthquakes. Journal of Crisis Communication, 15(2), 87–103.

Festinger, L. (1954). A theory of social comparison processes. Human Relations, 7(2), 117–140.

Hunt, M. G., Marx, R., Lipson, C., & Young, J. (2018). No more FOMO: Limiting social media decreases loneliness and depression. Journal of Social and Clinical Psychology, 37(10), 751–768.

Kowalski, R. M., Giumetti, G. W., Schroeder, A. N., & Lattanner, M. R. (2014). Bullying in the digital age: A critical review and meta-analysis of cyberbullying research among youth. Psychological Bulletin, 140(4), 1073–1137.

Nabi, R. L., Prestin, A., & So, J. (2013). Facebook friends with (health) benefits? Exploring social network site use and perceptions of social support, stress, and well-being. Cyberpsychology, Behavior, and Social Networking, 16(10), 721–727.

Primack, B. A., Shensa, A., Sidani, J. E., Whaite, E. O., Lin, L., Rosen, D., … & Miller, E. (2017). Social media use and perceived social isolation among young adults in the U.S. American Journal of Preventive Medicine, 53(1), 1–8.

Twenge, J. M., & Campbell, W. K. (2018). Associations between screen time and lower psychological well-being among children and adolescents: Evidence from a population-based study. Preventive Medicine Reports, 12, 271–283.

Vogel, E. A., Rose, J. P., Roberts, L. R., & Eckles, K. (2014). Social comparison, social media, and self-esteem. Psychology of Popular Media Culture, 3(4), 206–222.

We Are Social (2024). Digital 2024 Global Overview Report.