Bilinmeyen ve yeni ortam ve kişilerle karşı bir çoğumuz çekingen davranabiliriz , fakat çekingen kişilik bozukluğu olan bireyler genel tutum olarak , korkuya kadar varan duygu durum halinde bulunabilirler. Özgüven eksikliğine bağlı , kendini ortaya koymakla güçlük ve sosyal ortamlardan soyutlama davranış ve tutumları sergileyebilirler.
Dsm-5 tanı kriterlerine göre dört ya da daha fazla maddenin , toplumsal kaçınma , yetersizlik duygusuna bağlı özgüven eksikliği , eleştiri ve olumsuz değerlendirmeye aşırı duyarlılığı içeren bir örüntüyle süreklilik arz etmesiyle ortaya çıkmaktadır. Bunlar ;
1. Eleştirilecek , beğenilmeyecek ya da dışlanacak olma korkusuyla çok fazla kişilerarası ilişki gerektiren etkinliklerden kaçınma
2. Sevildiğinden emin olmadıkça insanlarla ilişkiye girmek istemez.
3. Mahcup düşeceği ya da alay konusu olacağı korkusuyla yakın ilişkilerde tutukluk gösterir.
4. Toplumsal durumlarda eleştirileceği ya da dışlanacağı üzerine kafa yorar.
5. Yetersizlik duyguları yüzünden yeni kişilerle aynı ortamda bulunduğu durumlarda ketlenir.
6. Kendisini toplumsal yönden beceriksiz , kişisel olarak albenisi olmayan biri olarak ya da başkalarından aşağı görür.
7. Mahcup düşebileceğinden ötürü kişisel girişimlerde bulunmak ya da yeni etkinliklere katılmak istemez.
Baskılanmış olarak , güçlü bir kabul görme isteği mevcut olabilir. Bu durum mevcut olsa bile eleştirilere karşı hassas olabilirlikleri dolayısıyla toplumdan kopuk ve kendilerini korumaya yönelik kaçınma davranışları sergileyebilirler. Gergin ve korkulu görülebilen bu kişiler , gülünç duruma düşme düşüncesi altında , kaçınıcı davranışlar sergileyebilirler.
Kendi kabuğunda , uzak , soğuk , utangaç bir mizaç ve tutum gözlemlenebilir. Güven duygusundaki boşluklar ve olumsuzluklar dolayısıyla , başka bireylere karşı kendilerini açmakta ve ifade etmekte güçlük duyabilirler. Bu kişilik bozukluğuna sahip bireylerin genel amacı benliğini korumaktır. Erken çocukluktaki ebeveynlerin olumsuz tutumları , gelişmemiş bir özgüven , bu kişilik bozukluğunun oluşumunda etkili olabilir.
Yerleşik düşünceleri arasında , toplumsal olarak yeteriz biriyi , insanlar bana yakınlaşırlarsa ‘’gerçek’’ beni bulup çıkaracaklar ve beni dışlayacaklar , hoş olmayan durumlara düşmekten kaçınmalıyım gibi cümleler örnek olarak gösterilebilir. Benlik algısında düşüklük ve yetersizlik düşünceleri mevcut olabilir.
Birey bu kişilik bozukluğu tanısı almış ise , uygun bir terapi yöntemi ve terapistle , terapi oturumlarına başlaması ve sürekliliği önem arz etmektedir.
