Yenidoğan dönemi; hayatın ilk bir ayını kapsayan dönemdir. Zamanında doğan bebeklerin %60’ında, prematüre bebeklerin %80’inde yenidoğan döneminde sarılık görülür. Yenidoğan sarılığı sarı renkli bilirubin pigmentinin deride ve göz akında birikmesi ile ortaya çıkmaktadır. Bebeğin önce göz akı, sonra derisi sararır. Genellikle baştan ayaklara doğru sarılık ilerler. Sarılık bacaklara ulaşmışsa bilirubin düzeyi önemli derecede yüksek olabilir.
Neden bilirubin kanda yükselir? Bilirubin kanda bulunan kırmızı kürelerin parçalanması ile ortaya çıkar. Anne karnında bebeğe gelen damarlarda oksijen miktarı düşüktür. Bebeğe yeterli oksijen taşınabilmesi için fazla miktarda kırmızı küreye ihtiyaç vardır. Doğum sonrası ise solunum ile gereken oksijen karşılanır ve gerekenden fazla olan kırmızı küreler yıkılır. Bu süreçte bilirubin oluşur. Oluşan bilirubin karaciğerde bazı işlemlerden geçtikten sonra safra yolları aracılığı ile barsaklara gelir ve dışarı atılır. Yeterli beslenme bilirubinin uzaklaştırılmasını kolaylaştırır.
Tüm yenidoğan bebeklerde bilirubin değerleri normalden yüksektir. Bu, son derece doğal bir durumdur. Bilirubin değeri 5mg/dl’ye ulaştığında yüz ve göz akında sarılık başlar, 15 mg/dl’ye çıktığında ise tüm vücut sararır. Bebeklerin yaş ve kilolarına göre zarar vermeyecek bilirubin düzeyleri bilinmektedir. Kan bilirubin düzeyleri bu değerlerin üzerine çıkarsa önce ışık tedavisi (fototerapi) yapılmaktadır. Bilirubin düzeyleri kan değişimi sınırlarını aşmışsa bebeğin kanı değiştirilmektedir. Aksi halde bilirubin pigmenti kandan beyin dokusuna geçerek bebekte nörolojik bozukluklar oluşturur. Kernikterus, aşırı yüksek bilirubin düzeylerinin beyin dokusunu bozması ve sekellere neden olmasıdır.
Yenidoğan sarılığı bulaşıcı değildir. Mikropla bulaşmaz. Yenidoğan döneminde sarılığın ciddi düzeyde olmasına neden olan bazı faktörler vardır; yeterli beslenememe, kan grubu uygunsuzlukları, bebekte hipotiroidi, idrar yolu enfeksiyonu, bazı enzim eksiklikleri, metabolik hastalıklar bunlardan birkaçıdır. Bazen beklenenden daha yüksek bilirubin düzeylerinin nedeni bulunamamaktadır. Int J Clin Pharmacol Ther dergisinde yayınlanan çalışmamda; Japonlarda sık olarak bulunan ve yenidoğan sarılığına neden olan bir mutasyonun Türkiye’de de var olduğunu, yenidoğan bebeklerde sarılığa neden olduğu gösterdim.
Yenidoğan bebekler sarardığında doktora götürülmesi, bilirubin düzeyinin tespiti ve durumun ciddiyetini saptamak için önemlidir.
