İsviçreli psikiyatrist Elisabeth Kübler-Ross’un 1969’da yayımlanan ‘’Ölüm ve Ölmek Üzerine’’ adlı kitabında ortaya attığı bu teoriye göre yas süreci bazı aşamalardan oluşur. Bunlar: inkar, öfke, pazarlık, depresyon ve kabul aşamalarıdır. Yazının devamında bu evrelerde neler yaşandığını inceleyebilirsiniz.
1. Evre İnkar: Beklenmedik bir kayıpla (ölüm, hastalık vb.) karşı karşıya kalındığında kişi bir nevi şoka girer ve bu aşama kişinin içinde bulunduğu durumu inkar etmesi üzerine kuruludur. Bu evredeki kişi kendine ''bu benim başıma gelemez’’, ‘’hayır ben böyle bir şey yaşamadım’’, ‘’gerçekten ölmüş olamaz’’ gibi cümleler söyleyerek durumu inkar etme eğilimindedir. Kişi içinde bulunduğu durumu ve yaşadığı acıyı kabul etmekten kaçınır ve olanları yok saymak ister : ‘’her şey yolunda’’…
2. Evre Öfke: İnkar aşamasından sonra kişi bu aşamaya geçer. Artık yaşadığı deneyimi görür ve yaşadığı kaybın hayal kırıklığı ile birlikte büyük bir öfke duyar. Kendine ‘’Bu neden benim başıma geldi?’’, ‘’Niye ben?’’ gibi sorular sorar. Bu aşamada kişinin duyduğu öfke doğal ve aslında sağlıklı bir duygudur. Yas sürecinin bir parçasıdır ve kişinin başa çıkmasında yardımcı olabilir.
3. Evre Pazarlık: Bu evrede kişi yaşadığı öfkeden sonra sakinleşir ve kendisiyle, çevresindekilerle, evrenle, yaratıcı ile pazarlık yapmaya başlar. ‘’Şunu yapsaydım böyle olmazdı’’, ‘’keşke böyle olsaydı’’, ‘’yeter ki o ölmesin ona daha özenli davranacağım’’ gibi sözlerle kişi kendini yatıştırmaya ve vaatlerde bulunmaya başlar.
4. Evre Depresyon: Bu evreye geçtiğinde kişi kaybettiği kişinin/durumun geri gelmesi/düzelmesi konusunda yapabileceği bir şey olmadığının farkına varır. Gerçekle tamamen yüzleşmiştir ve kaybın verdiği çaresizliği ve mutsuzluğu yaşamaya başlar. Kişi kendini hiçbir şey yapamayacak kadar yorgun, isteksiz hissedebilir. İş ve özel hayatında aksaklıklar olabilir, içine kapabilir. Uyku-iştah sorunları baş gösterebilir. Bu evrede yaşanan depresyonun yoğunluğu kişiden kişiye değişebilir.
5. Evre Kabullenme: Bu son evreye gelindiğinde kişi artık yaşadığı kaybı/durumu sindirmeye başlar. Bu evrede zaman zaman kaybedilen kişi ile ilgili anıları yad edebilir, o kişiye duyduğu özlemi dile getirebilir. Ancak artık eski yaşam biçimine tekrar dönmesi gerektiğini fark eder. Geleceğe yönelik planlar yapabilir, çevresindekilerle tekrar iletişime geçmeye başlayabilir. Kişi daha dışa dönük ve işlevsel bir hale gelebilir. Bu evreyle de birlikte yas sürecinin artık sonuna gelinir.
