Travma Sonrası Stres Bozukluğu nedir?

Kişinin aşırı bir travmatik stresle karşılaşmasından, yaşamasından ya da duymasından sonra ortaya çıkan bir sendromdur. Kişi bu yaşantı karşısında korku ve çaresizlikle tepki verir, aynı olayı sürekli olarak yeniden yaşar ve travmayı hatırlamaktan kaçınmaya çalışır. Örneğin; çok ağır bir trafik kazası geçirdikten sonra kişi olayı sanki o anı yaşıyormuşcasına hisseder ancak hatırlamaktan kaçınır. Bu belirtiler en az bir ay devam ederse ve kişinin günlük yaşantısını olumsuz yönde etkileyen bir kaçınma hali almaya başlarsa travma sonrası stres bozukluğundan söz edilebilir.

Kadınlarda erkeklere kıyasla daha fazla görülür, özellikle de genç erişkenlerde daha yaygındır. Tarihsel olarak erkeklerdeki travma şekli en fazla savaşlarla ilgili kadınlarda ise tecavüzle ilgilidir.

Akut Stres Bozukluğu nedir?

Travma sonrası stres bozukluğundan en büyük farkı belirtilerin travmatik olaydan sonraki 4 hafta içinde ortaya çıkması ve bozukluğun en az 2 gün en fazla 4 hafta sürmesidir. Kısaca iki bozukluk arasındaki en önemli fark zamanlamadır.

TSSB ve ASB’nun nedenleri nelerdir?

Stres yaratan durum

Stres yaratan durum hem akut stres bozukluğunun hem de travma sonrası stres bozukluğunun nedenlerinden biridir. Ancak her stres yaratan durumu yaşayan kişi bu bozukluklara sahip olmaz. Kişide önceden var olan biyolojik ve psikososyal etkenler ile travmadan önce ve sonra gelen olaylar da bu iki bozukluğun ortaya çıkmasında etkendir.

Biyolojik etkenler

Yapılan çalışmalar göstermektedir ki travma sonrası stres bozukluğu saptanan kişilerde beyindeki bazı nörotransmiterler farklı çalışmaktadır. Bunların başında hipotalamus-hipofiz-adrenalin arasındaki aktivite ve noradrenalin salgısındaki değişiklikler gelmektedir.

Psikodinamik etkenler

Psikanalitik modele göre önceden çocuklukta yaşanmış ve çözülmemiş bir olay daha ileri yaşlarda yaşanan travmatik bir olaya tepkiyi tetiklemektedir. Çocukluk çağındaki travmanın yeniden canlanması baskılama, inkar ve reaksiyon geliştirme gibi savunma mekanizmalarının kullanılmasıyla sonuçlanır.

Bilişsel-davranışsal etkenler:

Bilişsel model, bu bozukluktan etkilenen insanların bozukluğu ortaya çıkaran travmayı işleyelemediklerini ve rasyonalize edemediklerini ileri sürmektedir. Bu kişiler stresi yaşamaya devam ederler ve kaçınma tekniklerine başvurarak olayı tekrar yaşamaktan kaçınmaya çalışırlar.

Davranışsal modele göre travma klasik koşullanma vasıtasıyla koşullu bir uyaranla (örneğin olay anında ortamdaki koku, ses, renkler, vs.) eşleşmiştir.

TSSB’ nin Belirtirleri

Kişi ağır bir travma yaşamış veya tanık olmuştur

Kişi aşırı korku, çaresizlik ya da dehşet yaşamıştır

Travmaya eşlik etmiş olan uyaranlardan sürekli kaçınma ve genel tepki gösterme düzeyinde azalma

Artmış uyarılmışlık belirtilerinin sürekli olması

Travmatik olayın sürekli yaşanması

Olayı sık sık rüyada görme

Olayı çağrıştıran uyaranlarla karşılaşınca sıkıntı duyma

Travmayla ilgili konuşmaktan kaçınma

Travmayla ilgili yerlerden kişilerden kaçma

Travmanın önemli bir yönünü anımsayamama

İnsanlardan uzaklaşma