Tırnaklarda gelişen mantar enfeksiyonu çok yaygın hale gelmektedir. Türkiye’de 10 milyon kişi tırnak mantarına enfeksiyonuna yakalanmaktadır. Bunun sebebi estetik bir sorun oluşturuncaya kadar problem olarak görülmemesi, tanının zor konulması ve bazı mantar türlerinin dirençli olmasına bağlı olarak tedavisinin zor olmasıdır. Nüks oranı %80 olan ve tırnakta bozulmalara sebep olan bu sorun genel sağlığı da olumsuz etkilemektedir.

Onikomikoz yani tırnak mantarı; dermatofitler, mayalar ve patojen küf mantarları tarafından enfekte olduğunu tanımlayan genel bir ifadedir. Tinea unguium ise dermatofitlerin neden olduğu tırnak enfeksiyonlarını tanımlamak için kullanılır.

Dermatofitlerin tırnağı enfekte eden en yaygın türü trichopyton rublum’dur. Kandida türleri ise az sıklıktadır.

Mantar tırnak, uzun süren tedavileri nedeniyle maliyeti yüksek tırnak hastalıkları arasındadır. Çoğunlukla tanısının zor konulduğundan uygun tedavisi sağlanamamakta ve hızlı nüks etmesi nedeniyle hastayı bıktırmaktadır.

Genellikle ayak tırnaklarında görülse de, el tırnaklarında da onikomikoz oluşmaktadır. El tırnaklarının mantar enfeksiyonu, estetik nedenleler ve parmakların fonksiyonlarını olumsuz etkilemesi nedeniyle ayak tırnaklarında gelişen tırnak mantarına göre hasta

için daha fazla önem taşımaktadır. Oysa ayak tırnaklarında oluşan mantar tırnak enfeksiyonu sağlığı olumsuz etkilemesi ve fiziksel aktiviteyi kısıtlaması nedeniyle podologlar tarafından önemli bir tırnak deformasyonu nedeni olarak değerlendirilmektedir.

MİKOZLAR TIRNAĞI NASIL ENFEKTE EDER?

Tırnak plağı üst üste gelmiş üç yaprak şeklinde; en üst kısmı dorsal, orta kısmı ventral ve tırnak plağını tırnak yatağına bağlayan kısmı intermedyer olarak 3 katmandan oluşmaktadır.

Tırnak plağının dorsal yüzü mantar için kuru ve besinden yoksun bir ortamdır. Ancak ventral ve intermedyer kısımları tırnak organının canlı katmanlarıdır. Tırnağın dorsal kısmı zarar görmediğinde mantar ajanları tırnağı enfekte edememektedir. Tırnak plağı zarar gördüğünde ventral ve intermedyer bölgeye temas eden mantar enfeksiyonu ajanları yumuşak keratinden zengin ve canlı bölgede yaşamsal faaliyetlerini sürdürüp uygun üreme ortamı buldukları için bu iki tabakada tırnağı enfekte etmektedir. Normal şartlarda enfeksiyonlara karşı koruyucu bariyeri olan tırnak plağı mevcut bir hastalık ya da travma söz konusu olmadığında dayanıklı bir yapıdır. Tırnağın mantar enfeksiyonu için mantar ajanının bulunması tek başına yeterli değildir. Mikotik tırnak hastalıklarını oluşturan öncül koşullar oluşmak zorundadır.

TIRNAK MANTARI (ONİKOMİKOZ) NEDEN OLUR?

Ortak kullanım alanları (yüzme havuzu, spor salonları, sauna gibi)
Pedikür salonları (sterilizasyonu yapılmamış aletler ve kontamine olmuş çalışma ortamı)
Aile fertlerinde mantar enfeksiyonu bulunması
Ayağın aşırı terlemesi
Tırnağın darbe alması
Diyabetis mellitus (şeker hastalığı)
Periferik Arter Hastalığı (dolaşım problemleri)
Bağışıklık Sistemi Zayıflığı
Sedef
Aşırı sigara kullanımı
Ayağı havasız bırakan, terleten çorap ve ayakkabılar
Tırnakların aşırı kısa kesilmesi sonucunda hiponişyumun zarar görmesi
60 yaş üstü bireyler (yaş ile ilgili tırnak değişikliklerinin mikozun tırnağa girmesini kolaylaştırdığı görülmüştür)
Çocuklarda seyrek görülse de aile bireylerinden bulaş yoluyla mantar enfeksiyonu gelişebilmektedir.

TIRNAK MANTARI BELİRTİSİ

Tırnak plağı dikdörtgen şeklinde saydam sert boynuzsu tabakadan oluşmaktadır. Sağlıklı bir tırnak alttaki damar ağından zengin tırnak yatağı sayesinde pembe renklidir. Dış yüzü parlak, alt yüzünde ise uzunlamasına çizgiler bulunur. Bu çizgiler sayesinde tırnak yatağı oluklarına tutunur.

Mikozların keratinotik aktiviteleri nedeniyle tırnak plağının yapısı değiştirerek deforme eder.

Tırnak plağı;

Tırnak kalınlaşması
Sarı, yeşil, siyah ve beyaz renk değişimleri
Subungual keratoz
Tırnak yüzeyinde dikey ya da yatay çizgilenme
Tırnak plağında küf küf dağılma
Tırnak kırılması
İlerleyen tırnak mantarı enfeksiyonlarında ağrı ve tırnak batması şikâyeti

TIRNAK MANTARINDAN KORUNMANIN YOLLARI NELERDİR?

Sentetik olmayan malzemelerden üretilmiş çorap ve ayakkabıları tercih edin. Ayaklarınızın hava almasını sağlayan özellikte olmasına dikkat edin.
Darbe ve baskı oluşturan ayakkabıları tercih etmeyin.
Gümüş iplikten örülmüş pamuklu çoraplar sizi mantar ve bakterilerden koruyacaktır.
Ayaklarınız terliyor ise terleme önleyici krem ve pudra kullanın.
Aynı ayakkabıyı her gün giymeyin. Giydiğiniz ayakkabılarınızı havalandırın.
Kendinize ait terliğiniz olsun. Size verilen misafir terliklerini giymeyin.
Tırnak makasınız size ait olsun. Mantar olduğunu düşündüğünüz tırnağınızı kestiğiniz tırnak makasınız ile sağlıklı tırnaklarınızı kesmeyin.
Tırnaklarınız düz köşeleri hafif oval ve serbest uç kalacak şekilde kısa tutun.
Ayaklarınızı her gün yıkayın. İçinde bir kaşık karbonat ekleyeceğiniz ayak banyoları da yapabilirsiniz. Gün içinde kirlenmiş ayaklarınızı mikroorganizmalardan arındırıp dezenfekte olmasına yardımcı olacaktır.
Sterilizasyonu yapılmamış ve hijyenik ortamı sağlanmamış salonlarda manikür-pedikür yaptırmayın.
Tırnaklarınızdaki renk değişimlerini hafife almayın.
Sauna, spor salonu ve havuz gibi ortak kullanım alanlarında çıplak ayakla dolaşmayın.
Toprak ile sık temastan kaçının.
Beslenmenize dikkat edin.

TIRNAKTA SIK GÖRÜLEN ONİKOMİKOZ TÜRLERİ:

Proksimal subungual onikomikoz
Distal subungual onikomikoz
Yüzeysel beyaz onikomikoz
Candida onikomikozu

Proksimal subungual onikomikoz:

Tırnağın proksimalinde başlayıp distale kadar uzanan alanlar halinde görülürler. Çoğunlukla lunula bölgesine yerleşirler. Mantara neden olan mikoz tırnağın proksimalinden girerek matriskte tutunur.

Yüzeysel beyaz onikomikoz:

Başlangıçta beyaz nokta halinde başlayan onikomikoz ilerleyerek sarımtırak görüntü oluştururlar. Sağlıklı tırnak plağından daha yumuşak yapıda olması nedeniyle kolaylıkla ufalanırlar. Kronikleşip yıllarca kalabilmektedir.

Distal subungual onikomikoz:

En sık görülen onikomikozdur. Tırnağı çevreleyen derinin stratum korneumun enfekte olması sonucu tırnak yatağına geçiş yapmaktadır. Tırnak yatağı ve hiponişyumun kornea tabakası giderek kalınlaşarak subungual keratoz gelişir. Tırnak plağının serbest ucu kalkar ilerleyerek onikolizis (tırnak plağı ve yatağın birbirinden ayrılması) oluşur. Tırnak plağı ve yatağı arasındaki boşluk kirle dolar bakteri üremesine neden olur. Bu durum tırnağın renginin bozulmasına neden olur.

Candida onikomikozu:

Periungual bölgede şişlik, eritem ve ödem görülebilmektedir. Onikoliz gelişir. Total olarak tüm tırnak plağına tutunur. Tırnak plağı mat görünümdedir. Tırnakta ufalanma oluşmaz. Tırnak plağında longitudinal çizgilenmeler oluşur. Tırnak yatağı kalınlaşır. Genellikle el tırnaklarında daha sıktır.

PODOLOJİK YAKLAŞIM İLE MANTAR TIRNAK BAKIMI NASIL YAPILIR?

Tırnak mantarı tedavisi uzun ve emek isteyen bir problem olması nedeniyle doktorun verdiği tedavi ile birlikte podolojik destek alınmalıdır.

Podolojik uygulamada invaziv olmayan yöntemlerle tırnak plağı kürete ederek inceltilir. Burada yapılan inceltme işleminin nedeni, mikoz tırnağın dorsal yüzeyinde yaşayamaz, ventral ve intermedyer bölgesine tutunur. Mantar bakımında yapılan tırnak inceltme işlemi yüzeysel ilaçların doğrudan hedefe gitmesine yardımcı olur. Bir diğer fayda da mikozun mekanik etkisiyle tırnak keratininde bütünlük bozulur tırnak plağı kalınlaşır, kabalaşır, saydam ve sert formunu kaybederek dağılır. Deforme tırnağın 4/3ü temizlenir. Bu işlem sonunda daha temiz görüntü oluştuğu gibi deforme olan tırnağın oluşturacağı problemlerin önüne geçilmiş olur. Doktorun belirlemiş olduğu tedavi süresince 3-4 haftalık periyodlarla bakımlara devam edilir. Enfeksiyonun tekrar etmesini önlemek amacıyla ayak sağlığını korumaya yönelik podolojik teknikle ayak bakımı hizmeti verilir.