Stresli bir iş yaşamından….
(Kişi isimleri hayalidir.)
Emel hanım bekar bir annedir ve 2 çocuğu ile il değişikliği yaparak yeni bir sektörü deneyimlemektedir.Sosyal yaklaşımlara göre yaşam olayları kuramı; hayatta olan her değişimin strese sebep olacağını belirtmektedir.Emel hanım 2 çocuğu ile beraber hem il değişikliği yaparak yeni bir adrese hem de iş değişikliği sebebi ile yeni bir sektöre uyum sağlamak durumunda kalmıştır.Çok yüksek düzeyde strese neden olan faktörleri vaka üzerinde detaylandıracak olursak,boşanma-ayrılma, evlilik sorunları ve ev değiştirme faktörlerini ele alabiliriz.Lazarus ve Transaksiyonel Analiz’e göre, stres dinamik bir ‘’süreçtir’’. Fiziksel,psikolojik,nörolojik,bilişsel ve duygusal sistemlerin çevreyle de olan etkileşimleri süreci temsil etmektedir.Emel hanımın yaşadığı süreçleri ele aldığımızda vaka anlatımında tüm bu etkileşimler mevcuttur.Evlilik sorunları ve boşanma ile başlayıp,il-ev-iş değişikliği,sorumluluk bilinci,ailesine olan bağlılığı,fiziksel ve nörolojik sağlığının bir süre sonra tehlikeye girmesini psikolojik modeller ile açıklayabiliriz.Stres hem içerden hem de dışardan yaşanır.
Taşınmanın ardından, finans uzmanı olan Emel hanım, bir bilişim firmasında işe başlamıştır.Bu noktada stresin çevreyle ilişkili olan kısımlarını ele alabiliriz.İşyerinin evine uzaklığı sebebi ile trafikte uzun saatler geçiren Emel hanım,aşırı gürültüye,trafiğe,çevre kirliliğine de maruz kalmaktadır.Bu noktada sakin muhitlerde hayatınnı devam ettiren insanlara oranla çok daha fazla strese maruz kalmaktadır.Bireysel aracın birçok artısı varken eksilerini de fazlasıyla yaşayan Emel hanım bir ikilemde kalmaktadır.İç çatışmalarında Kazan-Kaybet noktasını temsil etmiş bulunmaktadır.Çocukları açısından faydalı olan ama trafik ve park sorunu sebebiyle sıkıntı yaşayan Emel hanım bu noktada da stres faktörü ile karşı karşıyadır.Uzun sürelerini ofiste geçirip,sunum telaşında olan Emel hanım,iş stresine yol açan faktörlerde,zihinsel belirtiler göstermeye başlamıştır.Son dönem uyarılmışlık düzeyi ve endişeleri, buna bağlı olarak kontrol ve tarama davranışlarının artışı,çalışma azmine rağmen aldığı düşük ücret,ekstra talepler ve bölünmeler sebebi ile zihinsel belirtilerde odaklanma güçlüğünü doğurmuştur. Yapılması beklenen istek ve talepler performans baskısını oluşturmuştur.
Selye’ye göre biyolojik deneylerde, önce direncin düşüp sonra yükselip ardından tekrar düşmektedir.Emel hanımda da mevcut olan öncelikle alarm aşamasıdır.otonom sistem kontrol edemediğimiz sistemlerdir.Sempatik sistem hızlandığında kalp hızı,tansiyon,nefes problemleri başlar ve sonrasında parasempatik sinir sistemi bu hızlanan sistemleri dinlenme aşamasına geçirir.Emel hanım işi ile alakalı şikayetlerini dile getirmeyi düşünse de iş stresine yol açan faktörlerde işini kaybetmemek adına strese karşı gösterdiği fiziksel etkilerde savaş ya da kaç tepkisinde savaşma tepkisine sahip olmuştur.Sorumluluğun getirdiği koruyuculuk, oksitosin nedeniyle daha fazladır.Otonom sinir sistemi tarafından,kalp,kan damarları,düz kaslar ve bezlere bağlı sinirler uyarılır.Psikosomatik rahatsızlıklarda yüksek tansiyon,nefes darlığı ve kas ağrılarının sebebi otonom sinir sisteminin uyarılmış olmasıdır.Bu süreç içersinde Emel hanım, beslenmesine dikkat etmeyerek,sigara ve kahve tüketimini çoğaltmış,bedenini ve zihnini de besleyememiştir.Fakat firmasında olan denetim sonrasında strese karşı fiziksel belirtiler de göstermeye başlamıştır.Bozulan uyku,öfke,motivasyonsuzluk ve durumlara karşı düşük tolerance bunlardan birkaçıdır.Uyku bozulmalarında, beyin de yeterince beslenememiş,karar mekanizmalarını,mantıksal düşünme becerilerini,özetle tüm zihinsel süreçlerini negatif yönde etkilemiş olacaktır.Hayatında öncesinde pozitif yaklaşımlara sahip olan Emel hanım,bir süre kadar bu durumları görmezden gelmiştir.Bu durumu, kendimize yaptığımız baskılar ile de ele alabiliriz.Kendimize karşı beklentilerimiz mevcuttur ve bu beklentileri hayata geçirmek veya onlar için çabalamak hem kişisel motivasyondan gelen hem de motivasyonu artıran noktalarımızdan biridir.Negatif olan noktası ise bu beklentileri gerçekleştiremezsek veya zorlandığımız zamanlar olursa stresi mutlaka yaşamış oluruz.Stresin pozitif yönleri de mevcuttur.Fakat, dozu iyi ayarlanmayan her şeyin riskli olabileceği gibi Emel hanımın da hikayesinde görüldüğü üzere, stres de dozu ayarlanması gereken panzehirdir.
Doktor muayenesi sonucunda fiziksel herhangi bir rahatsızlığı bulunmadığı saptanan Emel hanım,bireysel ve iş hayatında maruz kaldığı ve kendi başetme mekanizmalarının bir noktadan sonra işe yaramaması sebebi ile birçok psikosomatik rahatsızlık yaşamıştır.Süreçlerin bir bütün olduğunu ele alan yaklaşımlar bu vakada bizlere, süreçlerin tek bir noktadan değil birçok noktadan eş zamanlı etkilendiğini,bazı şartlar ve durumlar sebebi ile izlerini bir süre dahi yaşayabileceğimizi göstetiyor.Emel hanım da stres yaşadığı birçok noktada, durumları idare etme mecburiyeti sebebi ile psikolojik ve somatik belirtilerini göz ardı etmiş ,bir süre sonra yoğun bir deneyim ardından tükenme aşamasına girmiştir.
