Spor yaralanmalarında beslenme

Spor yaralanmalarında etkili olan birçok faktör bulunmaktadır. Sporcunun yaşı, cinsiyeti, büyüme ve gelişmesi, sağlık durumu, vücut kompozisyonu (ağırlık, vücut yağı, beden kitle indeksi, antropometrik ölçümleri) daha önce yaşadığı yaralanmalar, fitnes düzeyi, kas kuvveti ve esnekliği gibi etkenler spor yaralanmaları etkileyen iç faktörler olarak sınıflandırılmaktadır. Hava ve çevre koşulları, sporcunun kullandığı malzemeler, kıyafetler ve hakem ise dış faktörler olarak değerlendirilmektedir. Beslenmenin spor yaralanmalarını önleme ve tedavisindeki rolü teorik olarak bilinmekte ve gün geçtikçe bu konuda yapılan çalışmalar artmaktadır.

Beslenme sporcunun vücut kompozisyonunu direkt etkileyen bir etmendir. Uzun dönemde, enerji dengesizliği sonucunda oluşan vücut ağırlığı ve vücut yağındaki yetersizlik veya fazlalıklar spor yaralanmalarını direkt etkilemektedir. Sporcunun önerilen vücut ağırlığının üzerinde olması (şişmanlık) hareket yeteneğini kısıtlamakta, sporcunun çabuk yorulmasına neden olmakta, dolayısı ile performansını olumsuz etkileyerek, yaralanma riskini arttırmaktadır. Diğer taraftan vücut ağırlığının yetersiz olması (zayıflık), kadın sporcularda östrojen düzeyini etkilemekte, amenore görülmesine ve ileri dönemde osteoporozis ve kırıklara neden olabilmektedir. Bu durum kadın sporcu triadı olarak da bilinmektedir.

Sporcunun sıvı tüketimi spor yaralanmalarını etkileyen bir diğer faktördür. Özellikle %2' nin üzerindeki sıvı kayıplarının (dehidrasyon) yaralanmaları artırdığı saptanmıştır. Bu durum; özellikle sıklet sporcularında (kilo düşme için yapılan uygulamalarda) ve sıcak-nemli havalarda egzersiz yapan sporcularda sık görülmektedir.

Besin öğeleri incelendiğinde; karbonhidrat, protein, yağ, kalsiyum, magnezyum, sodyum, potasyum, D vitamini, demir, çinko, antioksidan vitaminler ve omega-3 yağ asidinin spor yaralanmalarında etkili olabileceği çalışmalarda gösterilmiştir. Yetersiz karbonhidrat, protein, kalsiyum, demir ve son zamanlarda da yağ tüketiminin direkt olarak, omega-3 yağ asitleri, antioksidan vitaminler ve çinkonun ise vücudun savunma sistemini etkileyerek, indirekt olarak spor yaralanmalarını etkilediği düşünülmektedir. Sporcu beslenmesi önerileri içerisinde; yeterli ve dengeli beslenmenin toparlanmadaki etkisi, spor yaralanmalarına indirekt etki yapmaktadır.

Tüm bunlarla birlikte vücut ağırlığındaki hızlı değişikliklere yol açan hatalı diyet uygulamaları, yarış veya müsabaka öncesi yenilen yemeğin zamanı, içeriği ve öğün sıklığı da spor yaralanmalarını etkileyebileceği gösterilmiştir.

Spor yaralanmaları öncesinde bazı belirtilere dikkat edilmelidir. Bu belirtiler; yorgun hissetme, iyi uyuyamama, boğaz ağrısı, grip veya soğuk algınlığı, ağız yaraları ve ağırlık kaybıdır. Kısa sürede ağırlık kaybı yaşayan sporculara özellikle dikkat edilmelidir.

Spor yaralanmalarından korunmak için sporcunun yeterli ve dengeli beslenmesi, besin çeşitliliğini artırması, yeterli miktarda sıvı tüketimi ve uygun ağırlığı ve vücut yağını koruması önem kazanmaktadır.