Sosyal fobi, kişinin sosyal durumlar karşısında duyduğu aşırı korku, heyecandır; bir tür anksiyete rahatsızlığıdır. Başkaları tarafından eleştirilme, olumsuz değerlendirilme, yargılanma ve seyredilmekten yoğun şekilde kaygı duyarlar ve korkarlar. Kaygı ve korku yaşadıkları için bu durumlardan kaçınma eğilimindedirler. Kaçındıkları için bu durum kişinin iş, okul, özel hayatını olumsuz etkiler.
Sosyal fobisi olan kişi başkalarının karşısında yemek yemek, çalışmak, kalabalık ortamlarda söz hakkı almak, sunum yapmak gibi korku ve heyecan uyandıracak durumlardan kaçınırlar.
Liebowitz Sosyal Fobi Ölçeği’nde belirlenen sosyal durumlar şu şekildedir:
Toplum içinde telefonla görüşme
Küçük bir grup etkinliğinde yer alma
Toplum içinde yemek yeme
Toplum içinde bir şeyler içme
Yetkili biri ile konuşma
Dinleyiciler önünde konuşma, rol yapma
Partiye/eğlenceye gitme
Başkaları tarafından izlenirken çalışm
Başkaları tarafından izlenirken yazma
Çok iyi tanımadığı biriyle telefonda görüşme
Çok iyi tanımadığı biriyle yüz yüze konuşma
Yabancılarla karşılaşma
Genel tuvaletleri kullanma
Birilerinin oturduğu odaya girme
İlgi odağı olma
Bir toplantıda hazırsızlık konuşma yapma
Yetenek, yeti veya bilgi testine tabi tutulm
İyi tanımadığı birine onaylanmadığını veya aynı düşüncede olmadığını ifade etme
Çok iyi tanımadığı birinin gözlerinin içine bakma
Önceden hazırlanmış bir raporu bir gruba sözel olarak sunm
Romantik veya cinsel ilişki amacıyla birini tavlamaya çalışma
Alınan bir malı parasını geri almak üzere iade etme
Parti/davet verme
Israrlı bir satıcıya karşı koyma
Sosyal fobinin iki çeşidi vardır; korkular birçok sosyal durumları kapsıyorsa yaygın tip, bazı durumları kapsıyorsa (partiye gitme, tanımadığı biriyle yüz yüze konuşma vb.) yaygın olmayan tiptir.
Sosyal anksiyete bozukluğunun ileri ki aşamalarında kişi sosyal durumlarla karşılaştığında panik atak geliştirebilir. Buna ek olarak diğer somatik yakınmalar; yüz kızarması, terleme, bacaklarda gevşeme ve hızlı kalp atışı olarak sıralayabiliriz.
Sosyal fobi de genetiğin rolü çok güçlü olmasa da vardır. Tabi ki ailesinde ya da akrabasında sosyal fobik olan birinde görülme olasılığı daha fazladır. En önemli nedenlerinden biri de beyinde serotonin adı verilen kimyasal maddenin sosyal fobisi olan kişilerde normalden daha az olduğu ileri sürülmüştür.
Sosyal fobinin nedenlerinden biri biyolojik etken diğerleri ise psikolojik ve çevreseldir. Örneğin; sınıfta soruya yanlış bir cevap verdiği için alay konusu olan çocuk küçük düştüğünü, rezil olduğunu düşünür. Bu onu tekrar arkadaşları arasında soru cevaplamaktan alıkoyar. Aşırı koruyucu, red edici, sevgi veremeyen ya da katı anne babaların çocuklarında daha sık görülmektedir.
Özetle; biyolojik etkenler düşük olasılık da olsa sosyal fobiyi tetiklemektedir. Bunun yanı sıra, geçmişte utanç verici veya küçük düşürücü bir olay yaşanmış ve bunun sonucunda sosyal fobi gelişmiş olabilir. Ayrıca anne-babaları tarafından aşırı korunmuş çocuklar bazı sosyal becerileri yeterince kazanamadıkları için onlarda daha sık görülmektedir.
Sosyal fobinin tedavisinde ilaç ve psikoterapi uygulanmaktadır. Kişi de bulunan sosyal fobinin düzeyine bağlı olarak sadece psikoterapi de uygulanabilir ancak ilaç ve psikoterapi birlikte uygulandığında başarı daha yüksektir.
