“Gebelik Şeker Hastalığı” ya da tıptaki ismiyle “Gestasyonel Diyabetes Mellitus” (GDM), gebeliğin ikinci yarısında ortaya çıkan ve kan şekerinin sürekli olarak yüksek seyretmesine neden olan bir durumdur. Gebelik şeker hastalığına bağlı olarak anne karnındaki bebekte aşırı kilo alımı ve doğumda yaralanma riski, amniyon sıvısında artış (polihidramniyoz), tansiyon yüksekliği ve preeklampsi sendromu, ani fetal ölüm gibi ciddi problemlere neden olabilir. Ayrıca doğum sonrasında bebekte sarılık, hipoglisemi ve solunum problemleri gibi ciddi sorunlar ortaya çıkabilir. Bunlardan dolayı, gebelik şeker hastalığı mutlaka etkin bir şekilde tespit edilmeli ve tedavisi yapılmalıdır.
Normal şartlarda gebelik şeker hastalığının tanısı için “Oral Glukoz Tolerans Testi” ya da “Şeker Yükleme Testi” olarak tabir edilen test yapılmalıdır. Bu testte yoğun glukoz içeren bir sıvı hızlı bir şekilde içilir, ardından seri olarak kan şekeri ölçümleri yapılır. Tarama testi olarak genellikle 50 gram glukoz içeren bir solüsyon kullanılır. Bu sıvıdaki şeker miktarı ortalama olarak 2 adet baklavadaki şeker miktarına denktir. Hastalarımızın büyük bir kısmında test sorunsuz olarak gerçekleştirilebilmektedir. Ancak bazı hastalar bu sıvıyı tolere edemeyebilirler. Örneğin yüksek glukozlu sıvıyı içtikten kısa bir süre sonra mide bulantısı ve nadiren şikayetine rastlanabilmektedir. Bu durumda test ertelenebilmekte veya alternatif bir yönteme gerek duyulabilmektedir. Mide bypass ameliyatı olmuş kadınlarda da oral şeker yükleme testi genellikle yapılamamaktadır.
Şeker yükleme testi yapılamayan hastalarımızda alternatif yöntemlerle gebelik şeker hastalığı tanısını koymayı amaçlıyoruz:
1. Seri kan şekeri ölçümü: Gebeliğin 24-28. Haftaları arasında, haftanın çeşitli günleri ve öğünlerinde açlık, 1.saat ve 2.saat tokluk kan şekeri ölçümleri yapılarak eşik değerlerin üzerinde seyreden kan şekeri düzeyleri tespit edilebilir. Kan şekerleri yüksek olan hastalarımıza öncelikle kalorisi hesaplanmış özel bir diyet verip, o diyeti tüketirken ölçülen kan şekeri düzeylerini takip ediyoruz. Kan şekerleri diyete rağmen yüksek seyreden hastalarımıza gerektiğinde insülin tedavisi başlıyor ve doğuma kadar devam ediyoruz.
2. Aralıklarla açlık kan şekeri ve hemoglobin A1C ölçümü: Bu ölçümlerle de kan şekerinin zaman içerisindeki kontrolü hakkında bir fikir sahibi olunabilir. HbA1c’nin ideal olarak %6’nın altında olması gereklidir.
3. Şeker yükleme testinin hemen öncesinde bulantı kesici bir ilaç uygulanarak test tekrarlanabilir.
4. Şeker yüklemede kullanılan sıvılar yerine belli oranda şeker içeren şekerlemeler, şeker içeriği belli olan öğünler veya gazlı içecekler de kullanılabileceği öne sürülmekle birlikte, bu yöntemlerin gebelik şeker hastalığını tespit edebilirliği konusunda kaliteli çalışma bulunmamaktadır.
Özetlenecek olursa, gebelik şeker hastalığı mutlaka gebelik sırasında tespit edilmeli ve etkili bir biçimde tedavi edilmelidir. Gebelik şeker hastalığı tanısında, kadın hastalıkları ve doğum cemiyetleri (örneğin ACOG) standart olarak her kadına oral glukoz tolerans testini önermektedir[1]. Ancak bu testi tolere edemeyen gebelerde alternatif olarak aralıklı şeker ölçümlerinden de faydalanılması mümkündür. Sağlıklı günler dilerim.
Doç.Dr. Eralp Başer
[1] ACOG Practice Bulletin No. 190: Gestational Diabetes Mellitus. Obstet Gynecol. 2018 Feb;131(2):e49-e64. doi: 10.1097/AOG.0000000000002501.
