Oyuncaklarla Çocuk ve Oyun Terapisi
“Kuşlar Uçar, Balıklar Yüzer,
Yetişkinler Konuşur,
Çocuklar Oyun Oynar.''
(Garry Landreth)
Oyunu neden Oyun Terapide kullanırız ?
Oyun, somut tecrübe ile soyut düşünce arasında kurulan bir köprüdür. Oyun oynamak, çocuğun gelişimi için yaşamsal bir önem taşımaktadır. Çocuğun gözü ile bakıldığında oyun, çocuğun en önemli işi, oyuncakları da en önemli aracıdır.
Oyuncaklar, çocuğun seçme, değerlendirme duygusunu ve yaratıcılığını geliştirirken aynı zamanda da onların kendi kendilerine karar verebilmesine ve belirli alanlarda beceriler kazanmasına da olanak sağlamaktadır.
Oyuncaklar, gelişim basamakları boyunca çocuğun hareketlerine düzen getiren zihinsel, bedensel ve psikososyal gelişimlerinde yardımcı olan hayal gücünü ve yaratıcı yeteneklerini geliştiren tüm oyun malzemeleridir.
Yaşlara göre oyuncak tercihleri:
0-1 Yaş: Sesli, ışıklı ve hareketli oyuncaklarla oynarlar.
1-2 Yaş: İtmeli, çekmeli oyuncaklarla ve farklı boyutlardaki kutular ve şekillerle oynarlar.
2-3 Yaş: Çevrelerinde yaşadıkları günlük olayları dramatize etmeye başlarlar.
3-4 Yaş: Sökülüp takılabilen veya bozulup yapılabilen oyuncaklarla oynarlar.
4-6 Yaş: Açık hava oyunlarının yanı sıra masa başı faaliyetlerinden de büyük zevk alırlar.
6 Yaş : Hayali oyunların ön planda olması nedeniyle evcilik, doktorculuk oynarlar.
*Çocuğun okula başlamasıyla, becerilerini ortaya çıkaracak satranç, basketbol, bisiklet gibi oyunları tercih ederler.
Oyunlar ve Çocuklar :
Çocukların yaratıcı oyunları direkt olarak iç dünyasını ifade etmektedir. Bu yüzden oynanan oyunlar bizim için çocuğun iç dünyasına açılan bir penceredir. Bir çocuğun oyununa tüm dikkatimizi verdiğimizde, bu dünyaya girmek için bir bilet kazanmış oluruz. Bu sayede çocukların duyguları, korkuları ve beklentileriyle ilgili her şeyi anlamlandırabiliriz.
Çocukların yaratıcı oyunları çok daha büyük karmaşıklık içeren bir alandır. Bir nevi duygularıyla yüzleştikleri bir yerdir. Ayrıca oyun, çocukların bilinçaltı kaygıları ve savunmalarını kullanmadaki ustalıklarıyla doludur. Oyunun içerisinde çocuklar duygularını “çözebilmek” için tekrar tekrar sunarlar.
Oyun “işe yarar” çünkü çocuklar kontrol edebildikleri dengeli dozlarda duygularına meydan okumayı deneyimleyebilirler. Bu minyatür ve büyülü dünyada korkularını yenebilirler. Oyunları kendilerini güvenli ve umutlu hissetmelerine izin verir.
Oyun Terapisi Nedir?
Yetişkinler için danışmanlık ne ise çocuklar için de oyun terapisi aynı şeyi ifade etmektedir. Oyun terapisi, kelimeler yerine oyuncakları koyarak çocukların kendilerini ifade edebilmelerine fırsat sağlamaktadır.
Oyun terapisi, çocukların oyunları ve oyuncakları kullanarak, uzman bir oyun terapisti gözleminde, kendilerini doğal bir şekilde ifade ettikleri terapi yöntemidir. Oyun terapisi sürecinde, çocuklar kendi içlerinde mücadele ettikleri duygusal deneyimlerini yansıtan oyunlar yaratırlar. Çocuklar oyunlarında özel oyuncaklar seçerek içsel çatışmalarını yansıtan önemli konuları (kardeş kıskançlığı, anne baba ayrılığı, aile içi çatışmalar, korkular) tekrar canlandırırlar. Oyun terapisi “işe yarar” çünkü, çocukla terapist arasında ortak derinlemesine bir iletişim sağlar.
Oyun terapisi, oyunun çocuğun kendini ifade etmede doğal bir araç olduğu temeline dayanır. Çocuğa fırsat verildiğinde tıpkı yetişkinlerin terapi sırasında kişisel sorunlarını konuşarak dışavurması gibi kendini oyun aracılığıyla ifade etmesini amaçlar.
Oyun terapisti, çocuğun kişiliği ve potansiyeline gore yönlendirici veya yönlendirici olmayan şekilde terapiyi şekillendirir.
Oyun Terapisinin Çeşitleri:
Yönlendirici oyun terapisinde; sorumluluğu terapist üstlenir ve çocuğu istendik davranışı kazanması için yönlendirir. Terapist sorun olan davranışın yerine, oyun eşliğinde ödül sistemi yardımıyla daha olumlu düşünce ve davranışların geliştirilmesini sağlar.
Yönlendirici olmayan oyun terapisinde, doğal oyun ortamında çocuğun kendini ifade edebilmesi açısından oyunu çocuk yönlendirir.
Çocuklar, oyun terapisi yolu ile gerginlik, hayalkırıklığı, öfke, korku, saldırganlık,güvensizlik,çatışma, kıskançlık gibi duygularını dışa vurur, bu duygularla yüzleşirler. Terapi süresince bu duyguları kontrol etmeyi veya terk etmeyi öğrenirler.
Sonuç olarak, oyun terapisi yöntemi ile çocuğun problemlerine yönelik olarak olaylar, durumlar ve kişiler; çeşitli objeler, oyuncaklar ve diğer gerekli malzemelerle sembolize edilir. Terapi süresince terapist, oyunda çocuk ve onun sorunları ile bütünleşmeli, uyguladığı yöntemin tedavideki etkisini devamlı olarak gözlemlemeli ve gerektiğinde yöntem değişikliği yapabilmelidir. Oyun terapisi bir anlamda, deneysel bir ortam oluşturmak ve çocuğun sorununu o ortam içerisinde ortaya çıkartıp, çözümleyebilmektir.
Oyun terapisti ile oynamının bir farkı var mıdır?
Oyun terapisti, oyun odasında empati, kabul ediliş ve anlayış ilkelerine dayalı bir ilişki kurabilmek için eğitilmiştir. Oyun terapisi ile oyun oynamak aynı şey değildir. Oyun terapistinin varlığı çocuğun kendini kabul edilmiş ve anlaşılmış olarak hissetmesine ve kontrol hissini veya zor durumların farkına varabilmesine uygun ortam sağlar.
Oyun terapisi hangi yaş aralığına uygulanabilir?
Oyun terapisi için en uygun yaş aralığı 3-12’dir. Oyun oynamak sadece küçük çocukları işi olarak düşünülmemelidir. Oyun terapisinde her yaş grubuna uygun oyun ve oyuncaklar yer alabilmektedir.
Oyun terapisiyle birlikte çocuklar neler öğrenirler?
Çocuklar oyun terapisi ile kendilerine güvenmeyi, işbirliği yapmayı, saygı durmayı, sorumluluk almayı ve sorumluluklarını yerine getirmeyi, kendini korumayı, dikkatini toplamayı, problemlerine çözüm yolu bulmayı, duygularını tanımlamayı ve olumsuz duygularla başedebilmeyikendini doğru ifade edebilmeyi, sosyal ilişkilerini güçlendirmeyi ve korkularıyla başetmeyi öğrenebilmektedirler.
Oyun odasında hangi oyuncaklar yer almalıdır?
Oyun terapisi materyali olarak oyuncak mobilyalı ev, oyuncak ev aletleri, mutfak malzemeleri, oyuncak aile, okul, askerler, oyuncak hayvanlar (vahşi, çiftlik, deniz hayvanları), telefon, birtakım kostüm ve aksesuarlar, çadır, ayna, su, kum havuzu, araba, uçak, tamir aletleri, kuklalar, peluş oyuncakların yanı sıra; parmak boyası, oyun hamuru, her çeşit boya kalemi, kartonlar, çizim kâğıdı, etiketler gibi sanatsal malzemeler de bulunmalıdır.
Bütün oyuncakların ve materyallerin kullanımı kolay, taşınabilir, güvenilir, dayanıklı ve her yaştaki çocuğun sürekli erişebileceği yükseklikte olması önemlidir.
Oyun terapisinden yarar sağlayan vakalar:
1. Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu tanısı olan çocuklar,
2. Davranım bozukluğu olan çocuklar,
3. Okul sorunu ve sınav kaygısı yaşayan çocuklar,
4. Boşanmış ailelerin çocukları,
5. Kaygılı çocuklar,
6. Korkuları olan çocuklar,
7. Aşırı çekingen çocuklar,
8. Yalan söyleyen çocuklar,
9. Bağlanma problemi olan çocuklar,
10. İstismara uğramış çocuklar,
11. Uyku ve yeme bozukluğu olan çocuklar,
12. Kardeş kıskançlığı yaşayan çocuklar,
13. Fiziksel nedeni olmayan mide bulantıları, başağrıları olan çocuklar yarar sağlamaktadır.
