Mavi Rengin Psikolojik Etkileri

Renklerin insanlar üzerindeki psikolojik etkileri, rengin, insan beynindeki diğer bilgilerle beraber algılanmasından dolayı farklılık gösterir. Renklerin psikolojik etkilerine dair Kandinsky (1969) “Arnheim’a göre: Sıcak renkler kan basıncını yükseltir, soğuk renkler düşürür… Renk psişik bir titreşim uyandırır. Fiziksel görme hemen ikinci bir olay olarak psikolojik tepkiyi uyandırır. Sıcak kırmızının uyarıcı etkisi vardır. Çünkü kana benzemektedir, yarattığı izlenim acılı, üzücü olabilir. Burada renk üzücü etki yapan başka bir fiziksel olayı canlandırmaktır” der.

Yatıştırıcı ve dinlendirici etkiye sahip olan soğuk renkler, güven, huzur, üretkenlik, sorumluluk, düzen, ferahlık, barış, özgürlük gibi duyguları çağrıştırır. Aşırı dozda kullanıldıklarında ise kasvetli, hatta moral bozucu, bir etki yaratabilir, tembellik, ağır kanlılık, hayalperestlik ve duygusallık uyandırabilirler. Soğuk renklerden biri olan mavi Yılmaz (1991)’a göre; “… insan psikolojisine huzur, rahatlık ve sakinlik verir”.

Mavi renk, sinir sistemini etkileyip kişiyi sakinleştiren ve rahatlatan bir etkiye sahiptir. Üçlü ana renk grubunda yer alan tek soğuk renk olan mavinin açık ya da koyu tonları, insan psikolojisinde değişik etkiler uyandırmaktadır. Örneğin; mavi koyulaştıkça ya da siyaha yakınlaştıkça insanı daha çok içine çekip insanda keder, hüzün ve sıkıntı duygularını uyandırmaktadır. Mavi renk siyahtan uzaklaştıkça karamsarlık ve çekicilik etkisi azalmaya başlar. Açık tondaki bir mavi insanda sonsuzluk etkisi yaratırken insanın bakışları mavide engel tanımadan sonsuzluğa ulaşmaktadır. Çünkü mavi suyun ve havanın veya gökyüzünün ve denizlerin rengidir. Su ve havanın berraklığına yaklaşan mavinin dinlendirici etkisi de artar. Bu nedenle özellikle havuz öğesi Osmanlı mimarisinde önemli bir fonksiyona sahiptir çünkü su sesi insanda genellikle açık mavi denizleri çağrıştırmaktadır.

Bu dönemde su sesinin insan üzerinde rahatlatıcı etkisinden oldukça fazla yararlanılmış, özellikle sinirsel hastalıkların tedavisi için insanların yaşadığı alanlarda kullanılmıştır. Günümüzdeyse yatak odaları ve hastanelerde insanın gözünü rahatlatması ve insanı iç huzura kavuşturması için tercih edilmektedir.

Açık mavinin insan ruhunda soğukluk, yalnızlık ve hüzün etkisi yaratması bu rengin insan düşüncesinde yoğun bir duygulanım yaratacak düzeyde bir renk olmasından kaynaklanmaktadır. Dünya %75’i sularla kaplı bir gezegen olduğu için uzaydan çekilen fotoğraflara baktığımızda mavi ağırlıklı görülür. Bu nedenle de dünya “Blue Planet” (mavi gezegen) olarak adlandırılır.

Mavi renk Anadolu kültüründen önemli bir yere sahiptir. Öyle ki insanı kötülüklerden uzaklaştırdığına inanılan nazar boncuğunun rengi mavidir. Ayrıca turkuaz mavisi Türklere hitaben isimlendirilmiştir. Türk halkının geleneksel motifleri içerisinde mavinin çeşitli tonlarının oldukça fazla kullanıldığı görülür.

Osmanlı tarihi incelendiğinde ise yeşilden sonra en önemli renk sayılan mavi yüksek mevkilerde görev yapanların giydikleri kıyafetlerde görülmektedir. Düzeni çağrıştırması nedeniyle resmi giysiler ve üniformalarda kullanılan parlement mavisi resmi kurum ve kuruluşlar tarafından kurumsal kimliklerini ortaya koyan amblem ve logolarında tercih edilmektedir. İnsanlarda düşünme, karar verme ve soğukkanlı olma duygusu uyandırarak yaratıcı düşüncelerin doğmasına olanak sağlayan mavi renk tüm bu nedenlerinden dolayı özellikle çalışma alanlarında en çok tercih edilen renktir. Rengin, objelerin algılanan ağırlığı, mekânlarda geçirilen sürenin uzun ya da kısa hissedilmesinde de etkilidir.

Kaynak: https://dergipark.org.tr/tr/pub/iujad/issue/45229/566482

Yazar: Meral Batur