Kararsızlık

Yetişkin olmak karar almak ve bu kararların sonuçlarına katlanmak hatta  bedelini ödemektir; yetişkinleri çocuklardan ayıran en önemli şeydir. Kararsızlık: bireyi etkileyen çoğunlukla karşıt; duygu, düşünce,durum,kişiler ya da  istekler arsında seçim yapabilme güçlüğüdür.

Kararsızlık ise hem doğuştan getirilen bir eğilim hem de bir öğrenmedir. Dönem dönem yaşanması normaldir, özellikle de söz konusu hayatı ve geleceği etkileyecek bir konuysa. Ancak sürekli kararsız kalma zamanla bir alışkanlığa dönüşür. Kararsızlığa alışmak kolaydır  Çünkü kararsızlık beraberinde bir konformizmi de getirir ve  bedel ödemeyi geciktir. Karasızlık yaşantınıza bir kara bulut gibi çökebilir. Eğer sık sık kararsız kalıyorsanız yaşamınızda yolunda gitmeyen bişeyler var demektir. Kararsızlığın artık kronik bir rahatsızlık halini almasına “abulia” denir. Bu noktada artık karasızlık gündelik yaşamı aşarak bir yaşam tarzı haline gelir ve kişi en basit şeylerin kararını bile veremez.

Kararsız kalmak korkularımızla yüzleşememektir. Psikolojinin sağlıklı insan modeline göre insan sürekli kararsız kalmaz. Yaşadıklarının sorumluluğunu üstlenmeye hazırdır. Vereceği karar hatalı da olsa sonuçlarını yaşar ve görür, en önemlisi de bunlardan ders alır. Sürekli karszı olan kişilerin beyin şemaları yanlış bilgi üretir. Beyin şemaları yaşamımızı  biçimlendiren bakış açımızdaki her şeyin tayin edicisidirler. Bu kişilerin şemaları “hatalı olanı seçme”,”hatalıyı seçersen kendini affetme”, “hatalıyı seçersen yalnız kalırsın” gibi bir sürü yanlış mesajla doludur.

Çocuklar en çok anneyle zaman geçirdikleri için onu  model alırlar. Kararsız annelerin  çocuklarının da ileriki yaşamlarında kararsız kimseler oldukları bilinmektedir. Kararsız kişilerin obsesyonları da fazladır. Çoğunlukla  obsesif kompülsif bozukluğu sahip olanlarda kararsızlık, başat bir özelliktir. Depresyonda da kararsızlık artabilir bazen de sürekli kararsız kalma depresyona sokabilir. Bazı ameliyatlardan sonra, felç ve beyin kanamalarında, bunamalarda ve beyin hasarlarında kararsızlık halinin arttığı bildirilmiştir.

 Karasız kişilerin çocukluklarına bakıldıklarında ya tutumlarında kararlı olmayan ebveynler ya da onay ihtiyacının hiç doyurulmamış olması vardır. bazı ailelerde anneler  önce döverler sonra da çocuğa sarılıp ağlarlar. bu kararsız ve yanlış bir tutumdur. Çocuk  annesinin duygularındaki kararsızlığı görür ve  öğrenir. Bazı ailelerde çocuğun yaptığı hiçbir şeye önem verilmez.  Bir kere bile olumlu geri bildirim duymamış olan çocuk hep nerede yanlış nerede doğru yaptığını düşünür ve karar  veremez. Yine  bazı aileler “sen çocuksun şunu yapma bunu deme” diyerek çocuğun özgüvenini kırarlar ve çocuk onay alamamaktan korktuğu için karar almaz. Bazen de ebeveynlerin çok baskın olmaları çocukta katı bir süperego yani Üstbenlik(kuralcılık,millet ne der diye yaşamak vs.) gelişimine yol açar. Üstbenlik kişiyi hata yapmaması adına zorladıkça, kişi karasız kalır.

 İnsanlar neden kararsız kalırlar

Özgüven eksikliği

Gelecekten korkma

Bedel ödemekten korkma

Sorumluk taşımak istememe

Hayır diyememe

Başkaları ne der korkusu

Böyle yetişmiş olmaları

Öğrenmiş olanlar

Kararsızlık iş ve okul yaşamında da kötü sonuçlar doğurur. Kararsız kişi genelde yeniliklerden korkar. Örneğin  işini bir türlü değiştiremez.  Daha iyi bir iş bulsa bile karasız kalır. Okulda kararsız olan öğrenci bilse de bildiğini gösteremez. Bu kişiler genelde silik kalırlar.

Karasızlık insanda bir çeşit ruhsal engelleme durumudur. Karar  vermek ne kadar  güçleşirse, bireydeki anksiyete ve gerilimde o kadar artar. Sonunda bu gerilim ve anksiyete sağlıklı görüş açısını bulandırıp yanlış kararlara sebep olabilir. Kişi  yanlışı seçmemek uğruna karasız kalmasına rağmen karasızlık öyle bir boyuta getirir ki doğru değerlendirme yeteneği kaybolur  ve en yanlışı seçer.

Karasızlığa en fazla neden olan bazı  durumlar

 Yaklaşma-Yaklaşma çatışması (+, +) : Aynı anda, aynı şiddette istenen iki güdüden bir tanesini seçememenin verdiği kararsızlık halidir. Hem elbise hem etek almak isteyipte sadece birine parası yeten kişinin elbise y ada etekten  şeyden birini bırakmak zorunda olması ya da iki renk  arasında kararsız kalma  yaklaşma-yaklaşma çatışmasına örnektir. 

Yaklaşma-Kaçınma çatışması (+, -) : Hem hoşa giden hem gitmeyen olay bir arada yaşanır. Örneğin evlenmek isteyen bir erkeğin , evliliğin getireceği sorumluluklardan  korkması ; abur cubur  yemek isteyen kişinin şişmanlıktan korkması, yaklaşma-kaçınma çatışmasına örnek olarak verilebilir.

Kaçınma-Kaçınma çatışması (-, -) : Aynı anda iki istenmeyen durumdan bir tanesini seçmek zorunda kalan kişinin yaşadığı kararsızlık halidir.kısacası iki kötüden birini seçmektir. Ne okumak ne da çalışmak isteyen kişini durumu örnek verilebilir. Yine dilimizde “kırk satır mı kırk katır mı” deyişi de kaçınma kaçınma çatışmasına örnektir.

Neler yapabilirsiniz

Yine her şeyin temeli kendini sevmekle başlıyor. Kendinizi sevin. Kendinizi sevdikçe kararlarınızı sevmeniz de kolaylaşır.

Bir yetişkin olduğunuzu ve bunun anlamının sayısız kere karar vermek olduğunu hatırlayın

Kötü ve yanlış kararlarınızı değil sizi o kararlara almayı iten sebepleri düşünün. Bunların  kaçında gerçekten sizin payınız kaçında başkalarının kaçında da hem sizin hem başkalarının payı vardı, bir muhasebe yapın

Karar verirken çok zorlanıyorsanız bir kağıda o olay,durum,kişi ya da neyse; artılarını ve eksilerini yazın. Listeniz size yardımcı olacaktır.

Hatalı kararlarınızdan ders almayı öğrenin. Kötü  kararlar kadar kararsızlıklarınızın da size neler kaybettirdiğini unutmayın.

Şu da bir ana kuraldır ki; neyin kötü karar neyin iyi karar olduğu çok hassas bir çizgidedir ve ummadığınız zamanda durumlar değişebilir. O nedenle bazen kötü kararlarınızı da sevin

Psikolojik destek almaktan çekinmeyin

Çocuklara küçük yaşlardan itibaren seçim yapmaya alıştırın. Bazen yanlışı seçmesine ve yaşayarak öğrenmesine fırsat tanıyın. Verdiği kararların sorumluluğu üstlenmesi gerektiği deneyimlerle öğrenmelidir.

Son söz; bir parça karasızlık, bazen  iyidir. Karasız kalmayan kişi yok gibidir önemli olan dozajıdır. Bazı durumlarda  beklemek, sakinleşmek daha doğrudur. Hayatımız adına önemli bir kararı çok kolay veremeyebiliriz ama bir meyva için bile kararsız kalıyorsak,saatlerce düşünüyorsak  işte orda bir sorun teşkil ediyor demektir karasızlık.

Zaman  gözlerimizin önündeki cam sileceğidir. Fazla yağmur ıslatsa da  o gide gele camlarımızı temizler. Acele  karar vermeyin ama karasız da kalmayın. Yaptığınız şeyler için duyduğunuz pişmanlık zamanla geçebilir ama yapmadığınız şeyler için duyduğunuz pişmanlık hiç geçmez.  Bol kararlı günler dilerim…..