İçsel Eleştirmenle Çalışmak: Bilişsel ve Şefkat Odaklı Yaklaşım
### İçsel Eleştirmenin Psikolojik Kökeni
Psikodinamik kuram, içsel eleştirmeni erken çocuklukta içselleştirilen ebeveyn seslerinin ve toplumsal beklentilerin bir sonucu olarak görür. Çocuklukta sıkça eleştirilen, duygusal olarak onaylanmayan ya da koşullu sevgiye maruz kalan bireyler, bu dış sesleri zamanla içselleştirerek kendi kendini eleştiren bir yapıya bürünebilir. Bu eleştirmen, başlangıçta hayatta kalmak, kabul görmek için gelişse de zamanla kişinin büyüme potansiyelini kısıtlayan bir engel haline gelir.
### İçsel Eleştirmenin Zararları
- Öz güven düşüklüğü
- Sürekli kendini suçlama
- Mükemmeliyetçilik ve aşırı çaba
- Başarıdan korkma ve öz-sabotaj
- Duygusal tükenmişlik ve depresif ruh hali
### Bilişsel Yaklaşım: Düşünceyi Tanı ve Dönüştür
1. **Farkındalık:** İçsel eleştirmen ne zaman devreye giriyor? Ne diyor? Hangi durumlarda daha güçlü hissediliyor?
2. **Düşünceyi sorgulama:** Bu düşüncenin kanıtı nedir? Alternatif, daha gerçekçi bir düşünce ne olabilir?
3. **Olumsuz genellemeleri durdurmak:** “Asla başarılı olamam” gibi genellemeleri fark etmek ve değiştirmek.
4. **Pozitif iç diyalog geliştirme:** Eleştirmen sesi yerine cesaretlendirici, destekleyici bir iç ses yerleştirmek.
### Şefkat Odaklı Yaklaşım: Kendine Anlayışla Yaklaş
- **İçsel çocukla temas kurmak:** Eleştirmen sesin ardında hangi çocukluk ihtiyacı gizli? Şefkatle o çocuğa seslenmek.
- **Kendine iyi davranmayı öğrenmek:** Kendi hatalarını insan oluşun doğal parçası olarak görmek.
- **Olumsuz duygulara açık olmak:** Kendini kötü hissettiğinde o duyguyla kalmak ve ona alan açmak.
- **Şefkatli benlik geliştirmek:** Kendi iç dünyanda anlayışlı, destekleyici ve sevecen bir içsel figür inşa etmek.
### Terapötik Süreçte İçsel Eleştirmenle Çalışma
Terapide içsel eleştirmenle çalışma, hem geçmiş deneyimlerin çözülmesi hem de kişinin kendi iç dünyasında daha şefkatli bir ilişki kurması üzerine odaklanır. Özellikle şema terapi, duygu odaklı terapi ve şefkat odaklı terapi bu alanda etkili araçlardır.
### Sonuç
İçsel eleştirmen, çoğu zaman geçmişin bir yankısıdır. Bu sesi bastırmak değil, anlamak ve dönüştürmek iyileştirici bir adımdır. Bilişsel araçlar ve şefkat temelli yaklaşımlar sayesinde kişi, iç dünyasında daha güvenli, destekleyici ve cesaretlendirici bir ilişki kurabilir.
---
Uzman Psikolog Mustafa Cem Oğuz
