Lenfödem (fil hastalığı) lenfatik sıvının hücreler arası okuda birikerek, çoğunlukla el-kollarda veya ayakbacaklarda şişkinlik yapmasıdır. Lenf sıvısını taşıyan lenf kanalları ve lenf düğümleri hasara uğrarsa veya doğuştan kusurluysa lenf sıvısı vücut bölümlerinde birikerek lenfödemi meydana getirir. Bu durum genellikle ilerleyicidir ve zamanında tedavi edilmezse kalıcı olabilir.
Lenfödem sebepleri nelerdir?
Lenfödemlerin bir kısmının sebebi bilinmemektedir. Bazı lenfödemler ise meme cerrahisisonrası, radyoterapi, enfeksiyon veya travmaya bağlı olarak gelişebilir. Meme kanseri gibi bazı kanserlerin tedavisi için lenf düğümlerinin alınması daima lenfödem riski taşır. Lenf nodülü çıkarıldıktan sonra radyoterapi yapılırsa lenfödem gelişme riski daha da artar. Bacaktan yapılan ortopedik ve karın alt bölgesinden yapılan diğer cerrahi girişimler sonrası da lenfödem gelişebilir. Lenfödem cerrahi sonrası hemen gelişebileceği gibi ortaya çıkışı 15 yıla kadar uzayabilir. Hafif bulgularla başlar ve hemen daima ilerler
Lenfödem üç evreye ayrılır.
Evre 1: Geri dönebilen lenfödem evresidir.
Geçici şişme görülür. Ödem gün içinde giderek artar, gece istirahattan sonra kaybolur.
Evre 2: Kronik geri dönmeyen lenf ödem.
Sürekli şişlik, his azalması, ağrı, yanma ve hareket kısıtlılığı ile seyreder.
Evre 3: Lenfostatik Elafantiyazis (Fil Hastalığı).
Zaman geçtikçe artan uzuv deformasyonu, önemli ölçüde hareket ve fonksiyon kısıtlanması,
ciddi ağrılar olur.
Belirtileri nelerdir?
* Tek taraflı ve bastırınca iz bırakan şişlik
* Bacaklarda ve kolda asimetri
* Ağrısız, ağır gergin ve dolgun kol ya da bacak
* Ciltte katlanma ve kalınlaşma, renk değişikliği
* El veya ayaktan başlayıp yukarı doğru ilerleyen ödem
* Zamanla eklem hareketlerinin de etkilenmesi
* Kolay enfeksiyon gelişimi
Lenfödem tedavisi nasıl yapılır ?
Lenfödem şikayetlerinin başlamasından tedavisine kadar geçen süre genellikle uygun tedaviyi bulamama, bilgi eksikliği, veya yanlış bilgilendirme yüzünden uzun sürmektedir. Bu da tedavide gecikmelere sebep olmaktadır. Lenfödemin tedavisi kompleks boşaltıcı fizyoterapi ile yapılır. Bu yöntemde hastalara tamamen elle yapılan özel bir lenf drenaj masajı ve sonrasıda yine sadece lenfödeme özel bandajlarla yapılan kompresyon tedavisi uygulanır. Çok hafif basınçla dokuya uygulanan manuel lenf drenajı lenf damarlarının dolmasını sağlamakta, lenf damarlarının gevşeme ve kasılmasını geliştirmektedir.
Tedavi bitiminde hastaya uygun basınçta bası giysisi verilir. Bu tedavi tutulan kol veya bacağın hacmini azaltır, lenf dolaşımını sağlar. Lenfödem tedavisinde kullanılan bandajlamanın
özelliği; kas aktivitesi sırasında yüksek basınç ve kas istirahatı sırasında düşük basınç uygulaması ile lenf sıvısının etkilenmiş uzuvda tekrar birikmesini önlemesidir. Bu tedaviler fizyoterapist tarafından belirlenen özel egzersiz programları ile desteklenir.
Tedavi ortalama 3-5 hafta sürmektedir. Birey her gün tedaviye alınır. Bu tedaviler sonucunda hastaların büyük bir bölümünde lenfödem tamamen iyileşmekte, kısmen gerilemekte yada ilerleme önlenebilmektedir. Tedavisiz kalan vakalarda lenfödem telafisi imkansız komplikasyonlara sebep olabilmektedir.
